فرودگاه های تهران

آسمونی در این بخش به معرفی فرودگاه های تهران می پردازد. این مقاله شامل معرفی فرودگاه بین المللی مهرآباد و فرودگاه بین المللی امام خمینی می شود. فرودگاه های تهران فرودگاه بین المللی مهرآباد یکی از فرودگاه های تهران فرودگاه بین المللی مهرآباد نام یکی از فرودگاه‌های شهر تهران، پایتخت ایران است که در سال 1317 ساخته شده‌است. فرودگاه بین المللی مهرآباد در بخش غربی تهران واقع شده و نام خود را از روستای مهرآباد که پیشتر در آن منطقه قرار داشت گرفته‌است. این فرودگاه مجهز به سامانه‌های آی‌ال‌اس و وی‌اوآر است. در سال 2016 میلادی 132٬245 نشست و برخاست هواپیما در این فرودگاه انجام شد و 111٬107٬822 کیلوگرم بار و 16٬327٬359 نفر مسافر از طریق آن جابجا شدند. پیشینه فرودگاه بین المللی مهرآباد نام اصلی روستای مهرآباد «حسین‌آباد» و در تملک حاجی میرزا آقاسی صدراعظم محمد شاه قاجار بود. حاجی میرزا آقاسی، حسین‌آباد را به ناصرالدین شاه هدیه کرد و بعد از مدتی جزو مهریه عصمت‌الدوله، دختر شاه و همسر دوستمحمدخان معیرالممالک، درآمد و نام مهرآباد را بر آن گذاشتند. اما بعدها به مناسبت خرج‌های بی‌رویه دوستمحمدخان، مهرآباد به گرو رفت و از تملک خاندان معیرالممالک خارج شد و دادخواهی دوستعلی معیری پسر دوست‌محمدخان نیز نزد رضاشاه بی‌فایده بود. در سال 1304 در دوران سلطنت رضاشاه حق انحصاری هواپیمایی به شرکت هواپیمائی آلمانی یونکرس Junkers واگذار شد و پس از تأسیس باشگاه خلبانی، با 20 فروند هواپیما در سال 1317، عملاً فرودگاه مهرآباد به دست آن‌ها بنیاد شد. در سال 1325 اولین گروه خلبانان نیروی هوایی به آمریکا اعزام شدند و پس از آن نیروی هوایی در سال 1328 با هواپیماهای اف-86 سیبر و تی-33 در مهرآباد آغاز به کار نمود و عملیات پروازی را آغاز کرد. رشد هوانوردی و عضویت ایران در سازمان ایکائو منجر به رشد روزافزون صنعت ترابری هوایی مسافری و باری در فرودگاه اصلی ایران یعنی مهرآباد گردید. در سال 1337 هجری خورشیدی اسکناس‌های دویست ریالی ایران با نمایی از فرودگاه مهرآباد چاپ و نشر شد. نقش آمریکاییان در فرودگاه بین المللی مهرآباد از کسانی که در ساخت و توسعهٔ پایانه‌های بین الملی این فرودگاه نقش اساسی ایفا کردند می‌توان ویلیام پریرای آمریکایی را نام برد که بهمراه چند شرکت دیگر در سال 1972 به فرودگاه چهره‌ای جدید بخشیدند. مرکز آموزشی هلیکوپترهای بل نیروی هوایی در تهران را نیز همین گروه طراحی نمود.

فرودگاه بین المللی مهرآباد پس از انقلاب در سال 2005 میلادی این فرودگاه دارای شش پایانه بوده که عبارت‌اند از پایانه یک و دو که مربوط به پروازهای ایران ایر، ایران ایرتور، آتا ایر و قشم ایر است. پایانه شماره 3 فرودگاه به حجاج تعلق دارد. پایانه‌های چهار و پنج و شش به ترتیب برای خروج و ورود پروازهای دیگر شرکت‌ها بکار می‌روند. فرودگاه مهرآباد در سال 2005 قادر به کنترل بیش از 70هزار پرواز عبوری، 10 هزار پرواز داخلی و 30 هزار نشست و برخاست بین‌المللی بوده‌است. در همان سال ظرفیت فرودگاه‌های ایران 61 میلیون مسافر در سال بود و 90 درصد مسافران هواپیما از 12 فرودگاه پرواز می‌کردند: 45 درصد مسافران هواپیما توسط فرودگاه مهرآباد، 45 درصد توسط فرودگاه‌های مراکز استان‌ها و 10 درصد توسط فرودگاه‌های اقماری سرویس داده می‌شوند. شرکت‌های هواپیمایی و مقصدهای پروازی فرودگاه بین المللی مهرآباد مسافربری

• هواپیمایی آتا
• هواپیمایی اترک
• هواپیمایی کاسپین
• ایران ایر
• هواپیمایی ایران ایرتور
• هواپیمایی آسمان
• هواپیمایی نفت ایران
• کیش ایر
• هواپیمایی ماهان
• هواپیمایی معراج
• هواپیمایی قشم
• هواپیمایی تابان
• هواپیمایی زاگرس

باربری

• هواپیمایی آسمان
• ایران ایر
• ایران ایر
• هواپیمایی ماهان

ترابری

• ایستگاه متروی فرودگاه مهرآباد ترمینال 1 و 2
• ایستگاه متروی فرودگاه مهرآباد ترمینال 4 و 6

فرودگاه بین المللی امام خمینی یکی از فرودگاه های تهران فرودگاه بین المللی امام خمینی در 30 کیلومتری تهران، در حوزه اداری و سیاسی شهرستان ری میان بزرگراه تهران-قم در یک سایت 14 هزار هکتاری قرار گرفته‌است. این فرودگاه به‌عنوان جایگزین فرودگاه بین‌المللی مهرآباد طراحی گردید که اکنون در داخل بافت شهر تهران قرار گرفته‌است. فرودگاه امام توسط شرکت فرودگاه‌های کشور اداره می‌شود و مرکز فعالیت شرکت‌های هواپیمایی ایران ایر، ماهان، آسمان، قشم، کاسپین، تابان و زاگرس است. تا اوت 2014 فرودگاه امام خمینی میزبان بیش از 40 شرکت هواپیمایی بوده که با بیش از 700 پرواز هفتگی تهران را به شهرهایی در بیش از 30 کشور جهان متصل می‌کنند. فاز یک فرودگاه امام خمینی دارای یک ترمینال مسافربری فعال با ظرفیت جابجایی 6/5 میلیون مسافر و 120 هزار تن بار در سال بوده و فاز 2 فرودگاه نیز در حال ساخت است. در شهریور 93 پل ارتباطی فاز 1 و 2 با تغییر کاربری به عنوان ترمینال موقت حجاج مورد بهره‌برداری قرار گرفت. در سال 2016 میلادی 53٬359 نشست و برخاست هواپیما در این فرودگاه انجام شد و 7٬821٬369 کیلوگرم بار و 148٬020٬415 نفر مسافر از طریق آن جابجا شدند. تاریخچه فرودگاه بین المللی امام خمینی پیشنهاد ساخت این فرودگاه به سال 1346 و پیشنهاد سازمان ایکائو جهت ساخت فرودگاهی مجهز برای استفاده از توان ترانزیتی ایران بین اروپا و آسیا بازمی‌گردد. این طرح در سال 1351 و با نام «فرودگاه آریامهر» به تصویب هیئت دولت وقت ایران رسید. در سال 1356(1977) کار ساخت فرودگاه توسط شرکت‌های آمریکایی و ایرانی آغاز شد. شرکت آمریکایی عهده‌دار معماری پروژه، شرکت TAMS نام داشت که قصد تکمیل فرودگاه را تا سال 1362 (1983 میلادی) با بودجه 1 میلیارد دلار داشت. اما با رخداد انقلاب ایران این طرح متوقف و کنار گذاشته شد. پس از جنگ و در سال 1374 یک شرکت فرانسوی و چند شرکت ایرانی کار ساخت آنرا از سر گرفتند و نهایتاً اردیبهشت 1383 فاز نخست آن بطور ناقص افتتاح شد. طی مناقصه برگزار شده توسط وزارت راه و بعنوان یکی از مهمترین موارد جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران، شرکت ترکیه‌ای - اتریشی «تاو» مسئول بخش‌های کترینگ و هندلینگ فرودگاه گردید. در روز 26 اردیبهشت 1383 فاز اول از فرودگاه بین‌المللی تهران با حضور وزیر راه و ترابری و مقامات داخلی و خارجی افتتاح گردید. در جریان گشایش فرودگاه نیروهای زمینی و هوایی سپاه پاسداران به فرودگاه حمله‌ور شده و مانع از گشایش و فرود نخستین هواپیما بر آن شدند. علت حمله واگذاری بخشی از خدمات فرودگاه به شرکت ترکیه‌ای «تاو» اعلام شد. میگ‌های سپاه اولین هواپیمایی که قصد فرود در این فرودگاه را داشت به سمت فرودگاه مهرآباد هدایت کردند. مهدی کروبی، رئیس وقت مجلس این اقدام را آبروریزی برای کشور خواند و هیئت دولت خواستار محاکمه فرماندهان حمله به فرودگاه شد. این عمل سپاه، خاتمی را بشدت عصبانی و وی را تا آستانه استعفا پیش برد. نشریه اکونومیست هم نوشت: کوشش‌ها محمد خاتمی، رئیس‌جمهور ایران برای به ارث گذاشتن فرودگاهی در سطح استانداردهای جهانی برای ایرانیان پیش از اتمام دوره هشت ساله ریاست جمهوری اش در تابستان آتی حال و هوای خنده آوری به خود گرفته‌است. احمد خرم وزیر راه و ترابری دولت خاتمی اعلام کرد که تا محاکمه فرماندهان سپاه فرودگاه افتتاح نخواهد شد. احمد خرم، بعدها در مصاحبه‌ای با وب‌گاه کلمه در مورد اتفاقات روز افتتاح فرودگاه ماجرا را از دید خود شرح داد. فرودگاه نهایتاً در روزهای آخر دولت محمد خاتمی نیمه کاره افتتاح گردید و نگهداری آن به مصوبه مجلس هفتم به شش شرکت ایرانی واگذار شد. در زمان دولت نهم بنابر دستور رئیس‌جمهور وقت تمام پروازهای بین‌المللی تهران از فرودگاه مهرآباد به فرودگاه امام خمینی منتقل شد. علت حمله سپاه و فشارهای مجلس هفتم برای لغو قرار داد با شرکت‌های ترکیه‌ای «تاو» و «ترک سل» منافع مالی محافظه کاران و حضور شرکت‌های وابسته به ایشان (از جمله شرکت‌های وابسته به قرارگاه خاتم‌الانبیا سپاه) در مناقصات بوده‌است. این اقدامات همچنین موجب دلسرد شدن سرمایه گذاران خارجی از فعالیت در ایران شد. با شروع بکار مجلس هفتم، این مجلس نیز که کنترل آن در اختیار اصولگرایان قرار داشت وارد عمل شد و انعقاد قرار داد با شرکت ترکیه‌ای «تاو» در فرودگاه امام خمینی و شرکت ترکیه‌ای «ترک سل» در اپراتور دوم تلفن همراه را منوط به تصویب مجلس کرد. هر دو شرکت ترک، با فشار مجلس و سپاه کنار گذارده شدند. خاتمی در اعتراض به این اقدام مجلس هفتم سفر خود به ترکیه را به تعویق انداخت. مجلس پس از استیضاح خرم وزیر راه و ترابری به گزینه دیگر خاتمی برای این پست (احمد صادق بناب) نیز رای منفی داد. علی‌رغم آنکه خرم تهدید کرده بود در روز استیضاح پشت پرده حمله به فرودگاه را افشا می‌کند، اما در روز استیضاح سخنی از این موضوع نگفت. استیضاح احمد خرم وزیر راه و ترابری دولت دوم خاتمی توسط مجلس هفتم و رد گزینه‌های بعدی خاتمی، کار افتتاح فرودگاه را بیش از پیش به تعویق انداخت. این فرودگاه مجدداً در روزهای آخر فعالیت خاتمی در اردیبهشت 1384 برای بار دوم افتتاح گردید. دولتهای کانادا و بریتانیا همزمان با افتتاح دوم فرودگاه از اتباع خود خواستند که از سفر از طریق این فرودگاه اجتناب کنند. علت این هشدار وجود برخی اشکالات فنی (از جمله نشست برخی ساختمانها و نگرانی از بروز مشکلاتی در باند فرود) اعلام شد. نمایندگانی از سازمان ایکائو برای بازرسی وضعیت فرودگاه اعزام شدند. خرداد 1386 و پس از کشف باند قاچاق کالا توسط برخی مقامات و شرکت‌های ایرانی فعال در فرودگاه، گمرک تجاری این فرودگاه بطور موقت تعطیل و ترخیص کالاهای تجاری به گمرک شماره دو فرودگاه بین‌المللی مهرآباد تهران (مستقر در آزادراه تهران کرج) منتقل گردید. در تاریخ 22 دی 1386 اعلام شد که غلام‌حسین باقریان مدیر عامل وقت فرودگاه بین‌المللی امام خمینی از سمت خود برکنار شده‌است. وی از سال 1376 و در جریان ساخت فرودگاه بعنوان معاون عملیاتی آن و از هنگام افتتاح فرودگاه در سال 1383 بعنوان عضو مدیر عامل و عضو هیئت مدیره فرودگاه فعالیت می‌کرد.

ساخت و توسعه فرودگاه بین المللی امام خمینی در طرح توسعه فرودگاه بین‌المللی امام پهنه 14 هزار هکتاری فرودگاه به دو بخش هوایی و غیر هوایی تقسیم شده‌است. بخش هوایی شامل 4000 هکتار از اراضی فرودگاه است که به چهار فاز تقسیم شده، فاز اول این پروژه شامل ترمینال مسافری شماره یک و تأسیسات و ساختمان‌های جانبی آن با ظرفیت جابجایی حدود 6/5 میلیون مسافر در سال است که در حال حاضر سالانه به 5 میلیون مسافر سرویس می‌دهد. فاز دوم شامل ترمینال مسافری شماره دو و تأسیسات و ساختمان‌های جانبی آن با ظرفیت جابجایی حدود 20 میلیون مسافر در سال در حال حاضر در حال ساخت می‌باشد، هزینه احداث و تکمیل فاز دوم طرح توسعه فرودگاه حدود 10 هزار میلیارد تومان برآورد شده‌است. فاز سوم شامل ترمینال مسافری شماره سه و تأسیسات و ساختمان‌های جانبی آن خواهد بود که از لحاظ معماری و ظرفیت دقیقاً مشابه ترمینال مسافری شماره دو است. در فاز چهارم طرح توسعه این فرودگاه که فاز نهایی بخش هوایی است برای افزایش ظرفیت فرودگاه تا 90 میلیون مسافر در سال برنامه‌ریزی شده‌است. بخش غیر هوایی طرح توسعه فرودگاه (شهر فرودگاهی) حدود 10 هزار هکتار از اراضی فرودگاه را به خود اختصاص می‌دهد که شامل 1500 هکتار منطقه آزاد تجاری، 2500 هکتار منطقه ویژه اقتصادی و حدود 6000 هکتار با کاربری‌های متفاوت است. فرودگاه امام خمینی اولین فرودگاه ایران است که به شبیه‌ساز برج مراقبت پرواز مجهز می‌باشد که در سال 1393 توسط یک گروه دانش بنیان ایرانی «گروه فراز» و با هدف آموزش پرسنل برج مراقبت پرواز طراحی گردیده‌است. با استفاده از این سیستم اولین دوره بین‌المللی آموزشی تخصصی برج مراقبت برای کنترلرهای برج مراقبت کشور سوریه برگزار گردید. پایانه‌های فرودگاه بین المللی امام خمینی پایانه 1 نخستین و تاکنون تنها پایانه فعال، پایانه 1 نامیده می‌شود که سالیانه مجموعاً 6٫5 میلیون مسافر و 120٬000 تُن بار از این فرودگاه جابه‌جا می‌شود. در سال 2015 میلادی بیش از 7 میلیون مسافر از این پایانه جابه‌جا شده‌اند و انتظار می‌رود که این رقم در سال 2016 به 8 میلیون مسافر افزایش یابد. پایانه سلام (پایانه 2) دومین پایانه، سلام نامیده می‌شود که اکنون در حال ساخت است و ظرفیت پذیرش 5 میلیون مسافر در سال را دارد. قرار بود این پایانه در ژوئن 2016 قابل استفاده باشد ولی مشکلات مالی افتتاح آن را تا مه 2017 به تعویق انداخت. هرچند که این پایانه قرار بود صرفاً برای پروازهای حج استفاده شود، ولی به‌گفته عباس آخوندی، وزیر مسکن و شهرسازی ایران، از این پایانه برای همه پروازها استفاده خواهد شد. پایانه ایران‌شهر (پایانه 3) سومین پایانه، ایرانشهر نامیده می‌شود که اکنون در مرحله مطالعاتی قرار دارد و قرار است شرکتی هلندی کار ساخت آن را انجام دهد. این توانایی پذیرش 20 میلیون مسافر در سال را خواهد داشت و انتظار می‌رود با افتتاح این پایانه، ظرفیت جابه‌جایی مسافر در فرودگاه امام خمینی به 30 میلیون نفر در سال افزایش یابد. پس از افتتاح این پایانه، از پایانه 1 فقط برای پروازهای داخلی استفاده خواهد شد. جایگاه تشریفات اختصاصی فرودگاه بین المللی امام خمینی سی‌آی‌پی یا جایگاه تشریفات اختصاصی فرودگاه امام خمینی (به انگلیسی: Commercial Important Person) بخشی از این فرودگاه بین‌المللی‌ست که در 7000 متر مربع بنا و سه طبقه ساخته شده‌است که مجهزترین سی‌آی‌پی کشور است. مسافرین ورودی و خروجی فرودگاه بین‌المللی امام خمینی که مایل به استراحت بعد یا قبل از پرواز هستند می‌توانند از سالن مجهز تشریفات و امکانات موجود در آن بازدید و استفاده نمایند. این بنا در سه طبقه، به‌گونه‌ای طراحی شده است که مسافرهای جایگاه به همراه مستقبلین یا مشایعین در فضایی آرام و بدون نیاز به اجرای فرایندهای عادی عملیات فرودگاهی به استراحت بپردازند.   شرکت‌های هواپیمایی و مقصدهای پروازی فرودگاه بین المللی امام خمینی مسافری

• ایجین ایرلاینز
• آئروفلوت
• ایر عربیا
• ایرآسیا ایکس
• ایر آستانه
• ایر فرانس
• آلیتالیا
• الناصر ایرلاینز
• شرکت هواپیمایی آرمنیا
• هواپیمایی آتا
• اطلس گلوبال
• آسترین ایرلاینز
• آذربایجان ایرلاینز
• بلاویا
• بوراجت
• بریتیش ایرویز
• بلغاریا ایر
• بوتا ایرویز
• هواپیمایی کاسپین
• شام وینگز ایرلاینز
• هواپیمایی جنوبی چین
• کرندون ایرلاینز
• هواپیمایی امارات
• فلای‌دبی
• فری‌برد ایرلاینز
• جورجین ایرویز
• جرمنیا
• ایکار
• ایران ایر
• هواپیمایی آسمان
• هواپیمایی عراق
• کام ایر
• کیش ایر
• کاال‌ام
• کویت ایرویز
• لوفت‌هانزا
• هواپیمایی ماهان
• هواپیمایی معراج
• نوردویند ایرلاینز
• نوول‌ایر
• عمان ایر
• انور ایر
• پگاسوس ایرلاینز
• هواپیمایی قطر
• هواپیمایی قشم
• اس7 ایرلاینز
• سان اکسپرس
• هواپیمایی تابان
• تاجیک ایر
• تیلویند ایرلاینز
• تای ایرویز اینترنشنال
• ترکیش ایرلاینز
• ترکیش ایرلاینز
• اجرا توسط آنادولوجت
• هواپیمایی بین‌المللی اوکراین
• یوام ایر
• اجرا توسط براوو ایرویز
• وینگز آو لبنان
• هواپیمایی زاگرس

باری

• آئرولوگیک
• هواپیمایی فارس ایر قشم
• ایران ایر
• لوفت‌هانزا کارگو
• سیلک وی ایرلاینز
• ترکیش ایرلاینز
• هواپیمایی قطر

امکانات فرودگاه بین المللی امام خمینی

• فرودگاه دارا سرویس رایگان اینترنت به صورت باجه‌ها مستقر در بخش پرواز است. سیستم اینترنت بی‌سیم در سال 1385 راه‌اندازی شد ولی مدتی بعد این خدمات قطع گردید.
• خط 8 مترو تهران، که فرودگاه را به شبکه مترو تهران متصل می‌کند توسط شهرداری تهران در سال 1396 ساخته شده است.
• اطلاعات پروازهای روزانه فرودگاه بین‌المللی امام خمینی از طریق سایت این فرودگاه به صورت آنلاین (برخط) قابل دریافت است.
• در این فرودگاه امکان صدور گواهینامه بین‌المللی و اجاره خودرو در داخل ایران و خارج از آن توسط شرکت یوروپکار وجود دارد.

ترابری زمینی فرودگاه امام خمینی از شهر تهران با استفاده از ماشین شخصی، مترو، تاکسی و اتوبوس از طریق آزادراه 7 (آزاد راه خلیج فارس) قابل دسترسی است.

• آزادراه 5
• آزادراه 7
• جاده 65
• جاده 71