جام ملت های آفریقا ؛ تمامی قهرمانان ادوار گذشته ( بخش اول )

همه قهرمانان جام ملت های آفریقا 

اختصاصی ورزشی آسمونی - مهدی زارعی

دو تیم الجزایر و سنگال به فینال جام ملت های آفریقا صعود کردند تا تعیین کننده قهرمان مسابقات سال 2019 باشند. اما داستان فوتبال در قاره سیاه، داستان غریبی است. فوتبال توسط بریتانیایی‌ها وارد آفریقا شد و به سرعت مورد توجه قرار گرفت تا جایی که تیم ملی مصر در المپیک 1920 تنها تیم غیراروپایی بود که پای به فوتبال المپیک نهاد. مصری‌ها در المپیک 1928 عنوان چهارم بازی‌ها را از آن خود ساختند و شش سال بعد نیز اولین کشور از منطقه‌ای به جز اروپا و امریکا بودند که راهی جام جهانی شدند. آفریقا به همین سرعت مورد توجه واقع شد و همگان احساس کردند که قاره سیاه به سومین قطب فوتبال جهان تبدیل خواهد شد. اما اکثر کشورهای این منطقه، مستعمره اروپایی‌ها بودند. از بدحادثه استعمارگر بزرگ آفریقا کشور فرانسه بود. سرزمینی‌که بر خلاف بریتانیا چندان بدنام نبود. اما اثرات مخرب آن برای قاره سیاه صدها بار بدتر!‌ تا جایی که وقتی کنگره فیفا در ژوئن 1956 در لیسبون ( پرتغال ) برگزار شد و CAF ( کنفدراسیون فوتبال آفریقا ) شکل گرفت. هنوز بسیاری از آفریقایی‌ها درآرزوی استقلال از امپراتوری فرانسه بودند و تا زمان استقلال بازیکنان نتیجه آن حق بازی از هیچ کشوری به جز فرانسه را نداشتند.

1957 ( سودان )

کنفدراسیون فوتبال آفریقا به محض تأسیس، طرح اولیه مسابقات قاره‌ای را آماده کرد. تا جایی که در فوریه 1957 نخستین دوره بازی‌ها در خارطوم ( سودان ) برگزار شد! به این ترتیب آفریقا میزبان آمریکای جنوبی وآسیا، مسابقات قاره‌ای خود را قبل از اروپا آغاز کرد. در حالی که هر سه منطقه پیشرو در برگزاری جام ملت‌ها، بسیار وسیع‌تر از قاره سبز بودند. اولین دوره بازی‌ها مرحله مقدماتی نداشت و تنها چهار کشور بنیانگذار CAF ( سودان،‌ مصر،  اتیوپی و آفریقای جنوبی ) آمادگی خود را برای شرکت در بازی‌ها اعلام کردند. در ابتدا قرار بود که مسابقات به صورت حذفی برگزار شود. چیزی مثل مرحله نیمه‌نهایی رقابت‌های کنونی. امازمانی که آفریقای جنوبی سیاست آپارتاید را در انتخاب تیم ملی خود نیز اعمال کرد و حاضر به استفاده از سیاه‌پوشان در تیم خود نشد، از بازی‌ها کنارگذاشته شد تا اتیوپی بدون مسابقه راهی فینال بازی‌ها شود. تیم ملی مصر نیز سودان میزبان را شکست داد تا سودان با یک شکست به عنوان سوم قاره سیاه دست یافته و مصر برد (4ـ0) در دیدار نهایی نخستین قهرمان باز‌یها لقب گیرد. اولین جام ملت‌های آفریقا با دو مسابقه خاتمه یافت! «الدیبا» بازیکن 4 گله مصر در فینال نیز آقای گل پنج گله رقابتها لقب گرفت

1959 ( مصر )

شهر قاهره میزبان دومین دوره جام ملت های آفریقا لقب گرفت. مسابقات به صورت دوره‌ای برگزار شد و برد سودان و مصر در برابر اتیوپی، دیدار دو برنده را به یک فینال واقعی تبدیل کرد. دیداری که با برتری (2ـ1) فراعنه مصر خاتمه یافت و این کشور برای دومین بار فاتح مسابقات شد.

1962 ( اتیوپی )

با توجه به قانون چرخشی میزبانی که در این رقابت‌ها اعمال می‌شد، میزبانی سومین دوره جام ملت های آفریقا به شهر آدیس‌آبا‌با ( اتیوپی ) رسید تا سومین مؤسس   CAF نیز شانس میزبانی را دارا باشد. تیم میزبان به همراه مدافع عنوان قهرمانی مستقیماً راهی دور پایانی شد و از 7 کشوری که خواهان شرکت در بازی‌ها بودند، تونس و اوگاندا موفق شدند به مرحله ‌نهایی صعود کنند. اما از پس قدرت‌های آن روز آفریقا بر نیامدند و ناچار شدند دیدار رده‌بندی را در برابر هم برگزار کنند. مسابقه‌ای که با سه گل به سود تونس خاتمه یافت مصر نیز با پیروزی بر اوگاندا آماده فتح جام شد. پیشاپیش مقرر شده بود که از قانون جام‌ژول‌ریمه در رقابت‌ها پیروی شود و تیمی که در قهرمانی هت‌تریک کند، برای همیشه فاتح جام شود. اما اتیوپی در وقت اضافی(4ـ2) پیروز شد و دست مصر از بردن جام کوتاه ماند! در این مسابقات 18 گل به ثمر رسید و میانگین 5/4 گل در هر بازی به جای ماند.

1963 ( غنا )

غنا در دهه 60 میلادی قرار بود که به اوج شکوفایی اقتصادی برسد که البته هیچ‌گاه نرسید! اما فوتبال غنا به لطف میزبانی در بازیها تجربه شرکت در جام ملت های آفریقا را به دست آورد. رقابت‌ها از 22 نوامبر 1963 و با تساوی (1ـ1) میزبان مقابل تونس آغاز شد. غنایی‌ها بین دو مسابقه خود چهار روز فاصله انداختند تا بتوانند اتیوپی را (2ـ0) شکست دهند ودر روز 28 نوامبر مسابقه اتیوپی فرا رسید. مسابقه‌ای با شش گل و تونس با شکست (2ـ4) از تورنمنت کنار رفت. در گروه دوم نیز سودان و جمهوری متحده عربی (2ـ2) مساوی کردند. اما سودان 4 گل به نیجریه زد و جمهوری متحده با نتیجه (6ـ3) این تیم را شکست داد تا تفاضل گل، تعیین کننده تیم فینالیست باشد. جمهوری متحده عربی در روز سی‌نوامبر 3 گل به اتیوپی زد و سوم شد. اما فینال در ماه دسامبر برگزار شد و غنا با زدن سه گل به سودان اولین قهرمانی خود را جشن‌ گرفت. ثبت 33 گل در 8 مسابقه میانگین 12/4 گل برای هر دیدار را به جای گذاشت و « حسن‌المشازلی » از جمهوری متحده عربی به لطف چهار گلی که به نیجریه زد،‌با 6 گل برترین گلزن مسابقات لقب گرفت.

1965 ( تونس )

یک بار دیگر رقابت‌های نهایی در دو گروه سه تیمی برگزار شد. تیم جمهوری متحده عربی با وجود راه یافتن به مرحله نیمه نهایی، به دلیل اختلافات سیاسی با تونس از بازی کنار کشید. سودان به جای این کشور دعوت شد اما سودان هم حاضر به حضور یافتن در تورنمنت نشد و سرانجام نوبت به دعوت از کنگوکینشازا رسید تا مشکلات حل شود. غنا مدافع عنوان قهرمانی تنها دو بازیکن از تیم قهرمان سال 1963 را به همراه داشت اما پیروزی (5ـ2) این تیم در برابر کنگو و برد (4ـ1) در برابر زامبیا نشان از افزایش اقتدار این تیم می‌داد. اما در گروه اول اتفاق بی‌سابقه‌ای رخ داد. تونس و سنگال به تساوی (0ـ0)  دست یافتند اما تونس (4ـ0) اتیوپی را شکست داد و سنگال در برابر این تیم (5ـ1) پیروز شد. در آن روزها هنوز خبری از قانون گل زده بیشتر نبود و به این ترتیب همه چیز  به پرتاب سکه کشیده شد و به این ترتیب تونس به فینال رسید! سنگال در روز 21 نوامبر با یک گل از ساحل عاج شکست خورد و چهارم شد و در همان روز غنا در وقت اضافی (3ـ2) تونس را شکست داد و از عنوان خود  دفاع کرد. در این بازی‌ها در 8 مسابقه 31 گل از خط دروازه‌ها عبور کرد.