تاریخچه جام ملت های آسیا

تاریخچه جام ملت های آسیا

جام ملت‌های آسیا یک جام فوتبال است که کنفدراسیون فوتبال آسیا AFC آن را برگزار می‌کند. قهرمان این جام، قهرمان قاره آسیا در رشته فوتبال می‌باشد و به طور خودکار به جام کنفدراسیون‌ها راه می‌یابد. این جام از سال 1335 تا 1383 هر چهار سال یک بار برگزار می‌شد. به دلیل همزمانی این جام با جام ملت‌های اروپا و المپیک، کنفدراسیون فوتبال آسیا تصمیم گرفت تا زمان این بازی‌ها را تغییر دهد تا در سطح جهان به این جام توجه بیشتری شود.

بعد از جام ملت‌های آسیا 2004، این جام در سال 2007 برگزار شد با فاصله سه سال، اما از این پس باز هم هر چهار سال یکبار برگزار خواهد شد. قدرت‌های اول آسیا سالیان سال بر این جام حکمفرمایی می‌کردند، تیم‌های کره جنوبی و ژاپن از شرق و تیم‌های ایران و عربستان سعودی از غرب، همواره در میان یکی از تیم‌های دیدار پایانی بوده‌اند. در میان تیم‌های دیگری که در این جام موفق بوده‌اند می‌توان به عراق، امارات، کویت و چین اشاره کرد. استرالیا جدیدترین مدعی است که به این جام اضافه شد.

دوره نوزدهم 2027

نوزدهمین دوره رقابت‌های جام ملت‌های آسیا 2027 به میزبانی کشور عربستان برگزار خواهد شد همچنین این دوره نیز با 24 تیم برگزار می‌شود.

دوره هجدهم 2023

جام ملت‌های 2023 به میزبانی قطر، از 12 ژانویه تا 10 فوریه 2024 (22دی تا 21 بهمن 1402) در حال برگزاری است. این رقابت‌ها با حضور 24 تیم آسیایی در ورزشگاه‌هایی که تجربه برگزاری رقابت‌های جام جهانی را دارند، برگزار می شود.

عربستان، ژاپن، استرالیا و تیم‌هایی مثل قطر از مدعیان کسب عنوان قهرمانی در این مسابقات به شمار می‌آیند. قطر میزبان به دنبال جبران ناکامی جام جهانی است و برنامه وسیعی را برای حضور در این مسابقات تدارک دیده است. این مسابقات قرار بود در خرداد ماه در چین برگزار بشود، اما به دلیل مسائل کرونایی به تعویق افتاد و به زمستان بعدی به میزبانی قطر موکول شد.

دوره هفدهم 2019

در این دوره رقابت های جام ملت‌های آسیا با حضور 24تیم برگزار شد. تیم‌های حاضر در این تورنمنت در شش گروه چهار تیمی با یک دیگر به رقابت پرداختند و تیم‌های اول و دوم هر گروه به همراه چهار تیم سوم برتر تمام گروه‌ها به مرحله حذفی اول (یک‌هشتم نهایی) صعود می‌کردند.

تیم ملی قطر که در هر 6 مسابقه خود فوق‌العاده و سراسر هجومی ظاهر شده و بعد از سه برد در دور گروهی برابر لبنان، کره شمالی و عربستان، در سه دیدار مرحله حذفی نیز تیم‌های عراق، کره جنوبی و امارات میزبان را با عملکردی خیره‌کننده شکست داده بود، در بازی فینال هم مقابل تیم ژاپن با ادامه شگفتی‌سازی و نمایش استثنایی سه گل زیبا توسط المعز علی، عبدالعزیز حاتم و اکرم عفیف به ثمر رساندند تا با شایستگی برای نخستین بار جام قهرمانی آسیا را بالای سر ببرد.

دوره شانزدهم 2015

جام ملت‌های آسیا 2015 شانزدهمین دوره جام ملت‌های آسیا بود که در استرالیا از تاریخ 19 دی تا 11 بهمن ماه مصادف با تابستان نمیکرهٔ جنوبی سال 1393 برگزار  شد. این بازی‌ها در پنج شهر سیدنی، ملبورن، کانبرا، بریزبن و نیوکاسل برگزار گشت. برای میزبانی این رقابتها هیچ کشوری به جز استرالیا نامزد نشده بود.

ایران با سه برد در مرحله گروهی مقابل بحرین، قطر و امارات به مرحله یک چهارم نهایی راه یافت  اما داوری بحث‌برانگیز در بازی مقابل عراق، باعث اخراج پولادی در اواخر نیمه اول از زمین شد و در نهایت این دیدار در وقتهای عادی و اضافه 3–3 به پایان رسید و در ضربات پنالتی با از دست رفتن پنالتی توسط وحید امیری و احسان حاج صفی، عراق موفق شد تا از سد ایران عبور کند و به مرحله نیمه نهایی راه یابد.

در این دوره ژاپن مدعی مقابل امارات در یک چهارم نهایی حذف شد. در نهایت تیم‌های استرالیا، عراق، کره‌جنوبی و امارات به نیمه نهایی راه یافتند. کره جنوبی مقابل عراق با پیروزی 2–0 به فینال راه یافت. در دیگر بازی مرحله نیمه‌نهایی استرالیای میزبان امارات را شکست داد و به این ترتیب تیم‌های استرالیا و کره‌جنوبی به فینال رسیدند. کره‌جنوبی در وقت‌های اضافه با نتیجهٔ 2–1 مغلوب کشور میزبان شد و استرالیا اولین قهرمانی‌اش را پس 3 دوره حضور در جام ملت‌های آسیا در میان بهت و سرافکندگی تیم‌های آسیائی جشن گرفت. لازم به ذکر است: بازی فینال با داوری علیرضا فغانی برگزار شد.

دوره پانزدهم 2011

قطر میزبان این دوره بود. ازبکستان با غلبه بر اردن و استرالیا با شکست دادن عراق به نیمه نهایی رسیدند. کره جنوبی و ایران برای پنجمین دوره متوالی در مرحله یک چهارم نهایی جام ملت‌ها به مصاف هم رفتند، کره با یک گل در وقت اضافه پیروز شد تا در این 5 دیدار با ایران به 3 برد رسیده باشد. ژاپن مدعی هم قطر میزبان را شکست داد. در نیمه‌نهایی ژاپن پس از تساوی 2 بر 2 با کره جنوبی در ضربات پنالتی 3 بر صفر پیروز شد. استرالیا هم ازبکستان را با 6 گل درهم کوبید. در رده‌بندی کره جنوبی 3 بر 2 مقابل ازبکستان به پیروز رسید و سوم شد. ژاپن هم با یک گل در وقت‌های اضافه استرالیا را برد و با چهارمین قهرمانی، پر افتخارترین تیم آسیا لقب گرفت. ژاپن این 4 قهرمانی را در 6 دوره بدست آورد..

دوره چهاردهم 2007

به تصمیم کنفدراسیون فوتبال آسیا برای تداخل نداشتن با بازی‌های المپیک و جام ملت‌های اروپا، این دوره با فاصله سه‌ سال نسبت به دوره قبل برگزار شد. چهار کشور مالزی، اندونزی، تایلند و ویتنام میزبان مشترک جام چهاردهم (2007) شدند. برای نخستین بار تیم استرالیا در جام شرکت کرد. عراق تیم شگفتی‌ساز این دوره شد و در نیمه‌نهایی کره جنوبی را شکست داد. ژاپن با پیروزی بر استرالیا یکی از مدعیان را حذف کرد ولی مقابل عربستان سعودی تن به شکست داد تا این تیم برای ششمین بار به فینال برسد. یک فینال کاملاً غربی بین عراق و عربستان و یک رده بندی شرقی بین کره جنوبی و ژاپن شکل گرفت. فرصت استثنایی به دست عربستان سعودی افتاد تا با قهرمانی چهارم رکورد ایران را بشکند اما عراق بزرگترین شگفتی جام را آفرید و با پیروزی بر عربستان قهرمان جام چهاردهم شد.

دوره سیزدهم 2004

در سال 2004 میزبانی به چین رسید و یکی از پرانتقادترین دوره‌های برگزاری بود .تیم‌های اردن و ازبکستان قدرتهای تازه آسیا بودند.بازی ایران و عمان یکی از بازی‌های جنجالی جام بود. تیم ایران در آستانه فینالیست شدن قرار داشت ولی در نیمه‌نهایی با اشتباهات عجیب داوری و بی دقتی در زدن پنالتی توسط ایمان مبعلی ویحیی گل محمدی نتوانست از سد چین بگذرد و چین میزبان به فینال رسید. ژاپن سومین جام را به خانه برد و سومین تیمی نام گرفت که سه بار قهرمان جام ملت‌های آسیا شده‌است. علی دایی با زدن چهاردهمین گلش در بازی رده‌بندی برترین گلزن تمام ادوار جام ملتها نام گرفت.

دوره دوازدهم 2000

پس از بیست‌وچهار سال میزبانی به لبنان رسید. دوره دوازدهم (2000) ژاپن و کره جنوبی دوباره به قدرت رسیده بودند. نتایج عجیبی در این دوره خلق شد. از نتیایج جالب این دوره می‌توان به: شکست 4-1 عربستان مقابل ژاپن، شکست کره جنوبی برابر کویت و تساوی ایران و تایلند اشاره کرد. عربستان با وجود نتایج ضعیف به فینال رسید. کره جنوبی انتقام شکست دوره قبل را از ایران گرفت و  ایران را با گل طلایی برد. ژاپن و عربستان دوباره فینال را برابر هم برگزار کردند و ژاپن دومین جام خود را به خانه برد.

دوره یازدهم 1996

دوره یازدهم (1996) در کشور امارات متحده عربی برگزار شد. تعداد تیم‌ها افزایش یافت.تیم ایران در بدترین روزهای تاریخ خود بود عربستان سعودی و ژاپن و کره جنوبی مدعیان کسب قهرمانی بودند. اما جام یازدهم جام شگفتی‌ها بود. حذف ژاپن در یک چهارم نهایی، شکست 6-2 کره جنوبی برابر ایران و پیروزی عربستان در بازی مجدد مقابل ایران. تیم ملی ایران بهترین نتایج چند ساله‌اش را کسب کرد. عربستان را سه بر صفر برد و کره جنوبی را ناباورانه 6-2 مغلوب کرد. عربستان به سختی تا مرحله نیمه نهایی بالا آمد. اما باز هم ضربات پنالتی عربستان را به فینال فرستاد. یک فینال کاملاً عربی بین امارات متحده عربی و عربستان برگزار شد. عربستان به سومین قهرمانی خود دست یافت و با رکورد ایران برابر شد.

دوره دهم 1992

دوره دهم 1992 در کشور ژاپن برگزار شد. سرمایه گذاری‌های ژاپن روی ورزش فوتبال سرانجام به ثمر نشست. تیم ژاپن میزبان و امارات تازه از جام جهانی 1990 برگشته و ایران قهرمان بازی‌های آسیایی 1990 مهم‌ترین مدعیان جام بودند. اما بدترین اتفاق ممکن برای ایران افتاد؛ در بازی مقابل ژاپن که سرنوشت‌ساز بود ایران یک گل مشکوک دریافت کرد. داوری جمال شریف مورد اعتراض ایران قرار گرفت و در پی آن حمله به داور باعث اخراج و محرومیت بازیکنان ایرانی شد. عربستان بهترین فرصت برای قهرمانی سوم و شکستن رکورد ایران را پیدا کرد. اما در فینال مقابل ژاپن تن به شکست داد تا کشور آفتاب تابان دومین کشور شرقی بعد از کره جنوبی باشد که جام را برده‌است.

دوره نهم 1988

نهمین دوره 1988 در کشور قطر و برای دومین بار در یک کشور عربی برگزار شد. بازی افتتاحیه جام که بین ایران و قطر بود را میشل پلاتینی گشایش کرد. تیم کره جنوبی و چین و عربستان مدعیان جام بودند. تیم کم‌تجربه ایران در این دروه با غلبه بر حریفان صاحب نام خود همه را متعجب کرد. مربی ایران در مقابل کره جنوبی تن به یک باخت مصلحتی داد. او برای روبرو نشدن با عربستان تن به شکست داد ولی محاسباتش درست در نیامد و عربستان حریف ایران شد. شکست سنگین سه بر صفر ایران برابر کره جنوبی از نتایج تلخ ایران در جام ملتهای آسیا است. عربستان این بار مقتدرانه ایران را شکست داد و راهی فینال شد. کره جنوبی با غلبه بر چین در فینال حاضر شد اما در ضربات پنالتی جام را به عربستان واگذار کرد.

دوره هشتم 1984

هشتمین دوره 1984 در سنگاپور برگزار شد. تیم عربستان از این دروه به جمع تیم‌های جام ملتها پیوست. ایران با یک تیم استثنایی و پرمهره، کویت قهرمان دوره قبل، در کنار کره جنوبی مدعی کسب جام بودند. تیم ایران در نیمه‌نهایی مقابل عربستان قرار گرفت. ایران با گل شاهرخ بیانی تا دقیقه 89 پیروز و در فینال بود اما اشتباه یار خودی (شاهین بیانی برادر شاهرخ) و گل به خودی او بازی را به مساوی کشید. بازی در ضربات پنالتی به نفع عربستان شد و عربستان در یک فینال به یادماندنی چین را شکست داد و در اولین حضورش نخستین جامش را بالا برد. ایران در این دوره از مسابقات چهارم شد.

دوره هفتم 1980

دوره هفتم 1980 فصل نوینی در فوتبال آسیا بود. کویت میزبان این رقابتها شد نخستین میزبان عربی این مسابقات بهترین تیم تاریخ خود را به همراه داشت. تیم ایران با تکیه بر چند تن از ستارگان از جام جهانی برگشتهٔ خود تا نیمه نهایی بالا آمد اما یک اتفاق نادر در تاریخ جام ملتهای آسیا افتاد. اندکی قبل از بازی ایران و کویت جنگ بین ایران و عراق آغاز شد. آقای آسیا پس از ده سال بی شکستی در آسیا در مقابل کویت شکست خورد و از صعود به فینال باز ماند. کویت در دومین حضور پیاپی خود در فینال کره جنوبی را سه بر صفر در هم کوبید و نخستین تیم عربی قهرمان رقابتها نام گرفت. سقوط ایران با قدرت‌نمایی کویت و تیم‌های عربی به همراه بود.

دوره ششم 1976

تیم‌های عربی کم کم وارد مسابقات آسیایی می‌شدند. کشور لبنان به عنوان ششمین میزبان جام ملتهای آسیا انتخاب شد اما به دلیل جنگ داخلی محروم شد. ایران به دلیل نفوذ در آسیا میزبانی دوره ششم را برعهده گرفت و در کمتر از هشت سال مجدداً میزبان شد. بازی‌های در دو شهر تبریز و تهران برگزار شد. حاشیه‌های جالب این دوره سوژه عکاسان و خبرنگاران بود. تیم ایران در این دوره گلی دریافت نکرد و مقتدرانه به فینال جام صعود کرد. بازی پرانتقاد ایران و زیبای کویت نشانگر ظهور قدرت‌های جدید عربی بود. ایران روی یک ضربه آزاد جام را در خانه نگه داشت و کاپیتان تیم ایران پرویز قلیچ خانی با سومین قهرمانی ایران به رکوردی جاودانه دست یافت.

دوره پنجم 1972

جام 1972 در بانکوک تایلند برگزار شد. تیم ایران مسیر همواری تا فینال داشت. در این دوره برای نخستین بار مرحله نیمه نهایی به مسابقات اضافه شد. تیم ایران در این دوره کمی مغرور به قدرت خود بازی می کرد. در بازی با تایلند، ایران بی انگیزه به میدان رفت و اگر درخشش جباری در دقایق پایانی و هت‌تریک او نبود ایران 2-0 مغلوب می‌شد. کره جنوبی و ایران به فینال رسیدند. بازی زیبا و فنی ایران دومین قهرمانی را در پی داشت.

دوره چهارم 1968

ایران در 1968 میزبان جام آسیا شد. جام بصورت گروهی برگزار می‌شد. ایران در یک بازی شبه فینال در حالی که برای قهرمانی به یک مساوی احتیاج داشت، اسرائیل را شکست داد. اولین قهرمانی ایران در جام رقم خورد. کم کم قدرت‌های آسیایی بیدار شدند. کره شمالی، برمه و کره جنوبی رقبای ایران در راه قهرمانی بودند.

سه دورهٔ نخست

عبدالرحمان تانکو رئیس کنفدراسیون فوتبال آسیا طرحی به نام جام آسیا را به اعضای اندک کنفدراسیون ارائه کرد. جالب این که اولین دوره جام ملتهای آسیا، در سال 1956 یعنی چهار سال زودتر از جام ملتهای اروپا برگزار شد. هنگ کنگ نخستین میزبان این جام بود و چهار کشور در دور پایانی شرکت کردند. کره جنوبی نخستین جام آسیا را به خانه برد. چهار سال بعد، کره جنوبی میزبان جام شد و این بار هم جام را در خانه خود نگه داشت؛ هنوز قدرت‌های بزرگ دوره‌های بعد آسیا متولد نشده بودند. ایران در مقدماتی این دوره شرکت کرد ولی به مرحله پایانی صعود نکرد. جام سوم در سال 1964 در اسرائیل برگزار شد. ایران در این دوره هم غایب بود.

جدول قهرمانان ادوار گذشته جام ملتهای آسیا