نقد فیلم مردی بدون سایه

اختصاصی آسمونی – نوشته از نجیبه نعمتی

فیلم مردی بدون سایه که اکران آن به تازگی در سینماها آغاز شده است؛ آخرین ساخته علیرضا رئیسیان می‌باشد.

فیلم در ژانر درام معمایی است.

شروع فیلم با صحنه خشونت علیه زنی جوان کلید می‌خورد. همسر با چاقو به دنبال زن است. التماس های زن در همسر تاثیر ندارد. مردم نیز مانند همیشه تماشاچی‌های منفعلی هستند که هیچ کدام پا برای صلح بین آن دو جلو نمی‌گذارد. زن توسط همسر خود در حالی که چندین چاقو به بدنش فرو می‌نشیند می‌میرد و سپس مرد نیز گردنش را با همان چاقوی آغشته به خون همسرش از پای در می‌آورد. صحنه‌ای خشن و بیرحمانه.

خشونتی که بخشی از فیلم مستند شخصیت ماهان با بازی (علی مصفا) فیلمساز مستند است.

ماهان کوشیار مستند سازی که فیلم مستند او در خصوص خشونت علیه زنان است مخاطب او را به عنوان یک شخصیت کاملا روشنفکر و امروزی می‌یابد که پیگیر قتل ناموسی زن جوانی است. زنی که حال برادرش در پی انتقام از ماهان است. ماهان به اتهام پخش فیلم بدون مجوز در فضای مجازی؛ از کار بیکار می‌شود و حال این سایه (لیلا حاتمی) است که بار مالی خانواده را به دوش می‌گیرد. خروج سایه از محیط خانه؛ روابطی که در فضای کاری او به عنوان دانشجوی دکترا و مترجم شرکت بین المللی به وجود می‌آورد بذر شک و تردید را در ذهن ماهان می‌کارد. سفر سایه به اسپانیا به عنوان مترجم هلدینگ که ریاست آن را فواد دشت آرا (امیر آقایی) بر عهده دارد شک را دو چندان می‌کند.

زمینه چینی فتنه توسط برادر همسر دشت آرا به عنوان رییس هیئت مدیره در طول سفر نیز مزید بر علت می‌شود. فیلم های موبایلی برای ماهان سوء تفاهم ایجاد می‌کند. سایه بعد از بازگشت از اسپانیا و بعد از دعوایی که در همان شب بارانی از فرودگاه بین او و ماهان به راه می‌افتد، گم می‌شود. این ماهان است که با مراجعه به پلیس و گزارش مفقودی به دنبال سایه اش است. پرونده‌ای باز بدون رد پایی از وجود سایه.

قتلهای ناموسی از قیصر گرفته تا مردی بدون سایه به موضوعی تکراری در سینمای کشور مبدل شده‌اند.

قیصر به دنبال مردان خبیث و انتقام از آنان است اما ماهان شخصیت آرام و بازی خطی مظنون اصلی قتل سایه است.

فیلم با وجود اینکه تمامی خصوصیت یک فیلم روانکاوانه را خود داشته و می‌توانست به آنالیز و دلایل خشونت علیه زنان و بعد از آن راه‌های کنترل و مدیریت خشم بپردازد اما کارگردان و نویسندگان فیلم آن را به بدترین شکل ممکن به اتمام می‌رسانند.

شخصیت ماهان، ظن، تردید، دودلی وپارانویای اکتسابی در طول فیلم می‌توانست فیلمی پر از تعلیق را برای مخاطب رقم بزند که متاسفانه پرداختن به موضوعاتی همچون همسر دشت آرا و برادر همسرش، پولشویی، انتقام برادر زن جوان و...فیلم را چند پاره نموده است.

شخصیت های فیلم خنثی هستند وجودشان کاری از پیش نمی برد؛ حتی مادر سایه نیز منفعل است و کاری برای یافتن سایه انجام نمی‌دهد.

حضور بازپرس (فرهاد اصلانی) و جستجوهای او برای حل معمای گم شدن سایه نه تنها کمکی به فیلم نمی‌کند بلکه فیلم را به دو قسمت تبدیل می‌کند. بخش اولی فیلم درام خانوادگی و بخش دوم معمایی.

که هر دو بخش الکی و بی تاثیر در کنار هم به سختی قرار داده شده‌اند.

لازم به ذکر است نیاز به درجه بندی فیلم‌ها به خصوص فیلم‌هایی از این نوع که خشونت در آن دیده می‌شود درجه بندی سنی شده و از ورود کودکان و نوجوانان به سینماها ممانعت به عمل آورد.