نقد کتاب کوچه ارغوان

شنبه 4 تير 1401
نویسنده: نجیبه نعمتی
نقد کتاب کوچه ارغوان اثری از هنگامه (هستی) دادخواه

«لیان هرگز نمی‌توانست به مادربزرگ پیرش حالی کند که تا به حال هیچ زنی را برنده ندیده است و از نظر او دیگر زن و مرد همه از دم بازنده اند. اصل گل عشق است که دیگر در دشت ها نمی‌روید تا باز فرهادی پیدا شود و تیشه بردارد در پی آن گل، کوهی را رشته رشته کند».
کتاب کوچه ارغوان نوشته سرکار خانم «هنگامه دادخواه» است. کتابی که از همان صفحات اولیه توجه شما را جذب می‌کند و تا به خود بیایید در کوچه ارغوان گم می‌شوید. با قهرمانان آن همراه می‌گردید. در کوچه ارغوان نفس می‌کشید و شخصیت‌های داستان‌های آن در کنار تو جان می‌گیرند.
کتاب کوچه ارغوان کتابی مملو از خاطرات و داستان‌های تلخ و گاهی شیرین است. هر چند داستان‌های متفرقه با شخصیت‌های متفاوت است؛ اما گویا خاطرات شما هم هست با آن همذات پنداری می‌کنید و در بوی عطر گل‌های خانه محتشم و بن بست آن خود را می‌یابید. عطر خانم محتشم وجودت را پر می‌کند. همراه گلی گرسنگی می‌کشی، بمباران شهر و ترس از هواپیماهای دشمن وجودت را پر می‌کند، همراه روژان درد می‌کشید و...
خاطرات جنگ، خاطرات روزهای داغ پیش از انقلاب، خاطرات کهن الگویی، خاطرات دیروز و خاطرات هم اکنون و همه را در صفحات کتاب می‌یابید.

• کتاب کوچه ارغوان شامل ده داستان است:

1. کوچه ارغوان
2. شب دیجور
3. ته کوچه بن بست
4. خاطره عنابی
5. بیا تا برایت بگویم
6. خانم محتشم
7. بی حسی
8. لاله
9. نامتعارف
10. گلی

ده قصه‌ای که در خوانش اول هر کدام را منفک از دیگر داستان‌ها می‌یابی؛ اما همه آنها به همدیگر وابسته‌اند. نخ این اتصال هم کوچه ارغوان است. اتفاقاتی که در گذر این کوچه می‌افتد، رفت و آمدهای شخصیت‌های داستان همه به نوعی پیوستگی و درهم تنیدگی را در خود دارند که نشان دهنده نبوغ نویسنده در ایجاد چالش‌های فکری برای خواننده است.
محوریت داستان همان گونه که گفته شد، کوچه است؛ کوچه ارغوان.
اما کوچه ارغوان، تنها کوچه‌ای در دل داستان دادخواه نیست، کوچه ارغوان در حقیقت استعاره‌ای از کشور.

شخصیت‌های اصلی داستان همه زن هستند. زنان و دخترانی که در این کوچه و به نوعی در این کشور نفس کشیده، رنج برده، عشق ورزیده، رفته اند؛ اما رد پای قصه‌های آنها، اتفاقاتی که برای آنها افتاده، ماجراهایی که پشت سر گذاشته اند، همچنان برجا مانده و می‌توان گذر آن را شاهد بود. اتفاقاتی که زمان و مکان ندارند. همه درد عاشقی، رنج کشیدن، تجاوز، درد تنهایی و... هزاران دردی که زنان در همه اعصار، تجربه کرده و در پس زمینه الگوی جمعی خود دارند.
در پس هر يك از داستان‌های کوچه ارغوان غافلگیرهایی در انتظار خواننده است. خواننده را در یک افسوس به پهنای زمانه فرو می‌برد.
داستان‌های کوچه ارغوان کم دیالوگ است و بیشتر توصیفی است؛ اما هر جا نیاز به دیالوگ و مکالمه دارد نویسنده به مهارت از آن سود برده است. زبان داستان سلیس و به جاست.
زاویه دید داستان‌ها گاهی اول شخص و زمانی دیگر از دید دانای کل است. این زاویه دیدهای متفاوت سبب می‌شود تا خواننده به خوانش آن بیشتر ترغیب شود.
شخصیت‌های اندک، محوریت لوکیشن (کوچه ارغوان) از جمله محاسن کتاب فوق محسوب می‌شود.
فضا سازی‌های به کار گرفته شده در هر ده داستان دقیق و نشان دهنده وسواس نویسنده است.
شکست زمانی در بعضی از داستان‌ها در ایجاد تعلیق برای خواننده موثر واقع شده است.
کتاب کوچه ارغوان دغدغه‌های نویسنده به تاریخ معاصر کشور و آنچه بر زنان آمده را به تصویر می‌کشد.
علاوه بر آن احاطه نویسنده را در ایجاد درام ناب و خلق صحنه‌های تاثیر گذار را نشان می‌دهد.
خوانش این کتاب نوید بخش آن است که باید شاهد نوشته‌های ناب دیگری از این نویسنده باشیم.