نقد نمایشنامه «هومان»، اثری از سید جواد موسوی

سه شنبه 20 مهر 1400
نویسنده: نجیبه نعمتی

کتاب «هومان» اولین نمایشنامه از یک مجموعه بیست قسمتی است که حاصل تلاش نویسنده از سال 1370 تا کنون را در برمی‌گیرد. از این مجموعه تعدادی از نمایشنامه‌ها به صحنه رفته و تعدادی دیگر نیز برای اولین بار در این مجموعه گردآوری شده‌اند. نمایشنامه هومان به تازگی به زیور چاپ آراسته شده است.

نمایشنامه هومان دو نمایشنامه تک پرده‌ای را به نام‌های «هومان» و «سه بستنی و یک موزر» را مشتمل می‌شود. نمایشنامه اول «هومان» نام دارد. نمایشنامه فوق الذکر حادثه‌ای در زمان آخرین پادشاه ساسانی را به تصویر می کشد. خواننده را به سال 652 میلادی و مرگ یزدگرد آخرین پادشاه سلسله ساسانی می کشاند. پادشاهی که در نزدیکی مرو به دست آسیابانی به قتل می‌رسد. با قتل او به عنوان آخرین پادشاه ساسانی این سلسله منقرض می‌شود. کشور در آستانه ورود مسلمانان است و به زودی قرار است مردم ایران پذیرای دین دیگری گردند.

در این هنگامه که کشور بی پادشاه مانده، عده‌ای در پی انتقام هستند. از جمله سرداری باز مانده از سپاه یزدگرد که قتل شاه را تاب نیاورده و کمر به قتل آسیابان گمنام مرو بسته است. آسیابان یکی بعد از دیگری از دم تیغ شمشیر او گذشته اند و هفتمین آسیابان مروی را نیز دستگیر کرده تا عاقبت و سرانجامی مانند سایر آسیابان را برای او رقم بزند.

هامون نیز به عنوان یکی از مشهورترین سرداران ساسانی در پی آسیابان گمنام مروی است؛ اما او در پی انتقام نیست، بلکه او به دنبال معشوقی است. معشوقی با موهایی نقره‌ای به رنگ ماه. او تمامی کشور را تا مرو در نوردیده و از یونان بازگشته تا بار دیگر به وصال این دختر برسد.

در پایان نمایشنامه؛ غافلگیری بزرگی در انتظار خواننده است. خواننده را در یک افسوس به پهنای زمانه فرو می‌برد. دیالوگ‌های ناب در جای جای این نمایشنامه به درستی به کار رفته و زبان نمایشنامه سلیس و به جاست. شخصیت پردازی به درستی صورت گرفته است. شخصیت‌های اندک، تک صحنه بودن آن نیز از جمله محاسن این نمایشنامه به حساب می‌آید.

نمایشنامه دوم «سه بستنی فروشی که طعم خوشش شاه و گدا نمی شناند و همه از آن لذت می برند.

میرزا رضا سه بستنی می‌خورد تا کامش را شیرین کند؛ اما کام او با خوردن بستنی های ممد ریش نیز شیرین نمی‌شود چرا که مملکت به دست شاه قجر در فقر و تنگدستی خیانت و...فرو رفته است.
روز بعد ناصر الدین شاه به دست میرزا رضا کرمانی ترور می شود. شاگرد ممد ریش به استادش خیانت می کند و او را تحویل نظمیه می دهد. نمایشنامه سه بستنی و یک موزر بر خلاف نمایشنامه هامون، تم سیاسی دارد و اوضاع تلخ قاجاریه و ظلمی را که به مردم روا می شده را نشان می دهد. دیالوگ های نمایشنامه حال و هوای قجری دارد. فضای نمایش نیز خواننده را به همان زمان می کشاند. شکست زمانی در ابتدای نمایشنامه و برگشت آن نیز در ایجاد تعلیق موثر واقع شده است.

این دو نمایشنامه دغدغه‌های نویسنده به تاریخ کشور و هر آنچه بر این مملکت گذشته را به تصویر می کشد. علاوه بر آن احاطه او را به گوشه‌های تاریخی که توانایی زایش یک درام ناب را دارند را نیز نشان می‌دهد. خوانش این کتاب نوید بخش آن است که باید شاهد نوشته‌های ناب دیگری از این نویسنده باشیم.