جان در تن بيجان (نگاهى به دو فيلم چهلمين جشنواره فيلم فجر)

دوشنبه 18 بهمن 1400
نویسنده: على جعفرزاده

1) نگهبان شب

رضا ميركريمى در فرمولى كه بلد است به پختگى رسيده و هر بار با به تصوير كشيدن زيست جهان آدمهاى معمولى جامعه ، خطى باريك و ظريف از درام را از ابتدا تا انتها ترسيم مى كند. نگهبان شب قصه تقابل شرافت و بى شرفى ، در قالب آدمهايى خاكسترى است. نه بد و شر وجود دارد و نه خير مطلق. كاراكتر رسول در سكانسى درخشان و پس از رهايى از زندان به صاحب كارش مى گويد روز اول كه تو را ديدم فكر كردم از طرف خدا آمده اى. اين جان مايه سينماى ميركريمى از آغاز تا نگهبان شب است. قصه انسانهايى زمينى و كاملا معمولى. از همان ها كه در بستر رنگارنگ اجتماع ، در لواى جريانات سياسى و اجتماعى برمى خيزند و فرو مى افتند تا به قول مهندس مرد شوند. سينماى ميركريمى سينماى صيروريت ( به معناى شدن و رسيدن) است. اين سفر اديسه وار گاه در لايه هاى بيرونى درام اتفاق مى افتد و گاه زير سبيل تازه روييدن يك جوان جنوبى. رسول كه در سكانس پايانى متوجه ساده ترين شوخى صاحب كارش نمى شود و دست مى برد كه بخارى ماشين را روشن كند ، در سكانس پايانى متهورانه براى شادى دل پيرمرد آلزايمرى با چتر دل به ارتفاع مى سپارد تا جايگزين پسرى باشد كه ديگر نيست. اينبار ميركريمى با اشاره هاى مستقيم سياسى از انتخابات ، عروس و داماد راى دهنده تا صندوق فرهنگيان ، لحنى انتقادى به فضاى نگهبان شب داده است.

2) موقعيت مهدى

بيوگرافى ساختن گام نهادن بر لبه اى از تيغ است. به ويژه وقتى شخصيت ها به دوران معاصر نزديكتر مى شوند سختى كار مضاعف مى شود. اينكه بخش زيادى از مخاطبان اثر از سرنوشت و حتى جزئيات داستان زندگى شخصيت هاى فيلم آگاهى دارند و كارگردان مى بايستى يا در قالب فرم و ساختار يا در قالب مضمون و درام طرح و سخنى نو داشته باشد. "حجازى فر "در "موقعيت مهدى "از هر دو ابزار خويش به كاملترين شكل استفاده كرده است؛ وگرنه كيست كه نداند بر سر برادران باكرى و حتى پيكرهايشان چه آمده است. حجازى فر در "موقعيت مهدى "با تسلطى چيره دستانه تصويرى كاملا واقعى و باورپذير از جنگ ارائه داده است؛ بى آنكه در قالب شعار و موعظه بيفتد. همچنين از اسطوره ها مى گويد. از سويى با فيلمى مواجهيم كه به راحتى مى شود درباره سيمرغ گرفتن اكثر بازيگرانش گمانه زنى كرد. كاراكترهايى چند وجهى و چند بعدى كه همدلى برانگيزند و واقعى. موقعيت مهدى گامى بزرگ در سينماى جنگ است و نقطه اى روشن در جشنواره اى كم رمق.

بايد خوش شانس باشى در نخستين روزى كه به جشنواره رسيده اى هم نگهبان شب را ببينى و هم موقعيت مهدى را. آن هم در دوره آرام و كم رمق جشنواره. فيلمهايى كه جانند بر تن بى جان.