میدان نقش جهان

یکی از مهم ترین و قشنگ ترین مکان های دیدنی شهر اصفهان، میدان نقش جهان است که معروف به میدان امام نیز می‌باشد. بیشتر بناهای تاریخی شهر اصفهان در میدان امام واقع هستند که موجب شده است، مردمان بیشتری جذب این مکان شوند. ناگفته نماند که میدان امام در گذشته، در دوره های گوناگون مورد ظلم و بی توجهی بزرگان شهر قرار گرفته بود؛ ولی اکنون مردم، این مکان را با علاقه بسیاری یاد می‌کنند.میدان امام به دلیل وجود فضای سرسبز و بناهای باستانی، بسیار ارزشمند بوده و هر ساله گردشگران زیادی برای بازدید از این مکان به اصفهان سفر می‌کنند. نام میدان امام در فهرست سازمان میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. در این مقاله ما قصد داریم شما را به صورت کامل با میدان نقش جهان آشنا کنیم برای آشنایی بیشتر با این موضوع در ادامه مطلب با ما همراه شوید.

معرفی میدان نقش جهان

 هر سال توریست ها و مسافران زیادی از سرتاسر ایران و جهان برای بازدید از میدان نقش جهان، راهی شهر اصفهان می‌شوند که یکی از مکان های شاخص بوده و شهرت جهانی دارد.

 میدان نقش جهان قبل از انقلاب، «میدان شاه» نام داشت که بعد از انقلاب به «میدان امام» تغییر یافت. همچنین «میدان بزرگ، میدان اصلی، میدان نو، میدان قصر و میدان سلطنتی» برخی دیگر از اسم های این مکان بودند که در دوره های مختلف نام گذاری شده‌اند.

قبل از دوره صفویه، پیش از آن که میدان ساخته شود، در این مکان باغ بسیار بزرگ و سر سبزی وجود داشت که «نقش جهان» نامیده می‌شد. اسم این باغ را از روی یکی از شهر های کشور آذربایجان گذاشته بودند که اکنون نخجوان نام دارد.

پس از سال ها در دوران شاه عباس دوم، این میدان وسیع و بزرگتر شد و از نام «میدان نو» به «نقش جهان» تغییر یافت. میدان نقش جهان را از روی میدان «عتیق» که یکی از میدان های تاریخی اصفهان به شمار می‌رود، ساخته اند که طرح و معماری آن ها شبیه همدیگر است.

میدان نقش جهان با وجود معماری زیبا، یکی از مهم ترین جاذبه های دیدنی شهر اصفهان محسوب می‌شود. این میدان طولی با بیش تر از پانصد متر و عرضی برابر صد و شصت متر دارد. در پیرامون میدان نقش جهان، چهار بنای باستانی وجود دارد که زیبایی این میدان را چند برابر کرده است. همچنین اطراف این میدان با دویست اتاق دو طبقه پر شده است که البته در زمان های قدیم به صورت سقف هایی ساخته شده بود که بتوان از این چهار بنای تاریخی مراقبت و نگهبانی کرد، اما بعد ها با گذشت زمان به این اتاق ها تبدیل شدند.

لازم به ذکر است که میدان نقش جهان در فهرست آثار ملی ایران در تاریخ هشت بهمن سال ۱۳۱۳ به ثبت رسید. همچنین این میدان از اولین مکان های ایرانی بود که در اردیبهشت سال ۱۳۵۸ در فهرست یونسکو ثبت گردید.

تاریخچه میدان نقش جهان

قبل از اینکه حکومت صفویه به قدرت و فرمانروایی برسد، ابتدا زمین این میدان، باغ بسیار بزرگی بود که قسمت وسط آن « کوشک» نام داشت. در این مکان ساختمان های نظامی وجود داشت که از زمان های تیموریان و آق قویونلو ها بر جای مانده بود که امروزه در بخش جنوبی میدان قرار دارد که عمارت عالی قاپو در آن واقع است. هم چنین در این میدان جشن های ایرانی، به ویژه عید نوروز را جشن می‌گرفتند. گاهی هم مجرم ها را در این مکان اعدام می‌کردند که از دوره حکومت سلجوقیان این رسم ها بر جای مانده بود. در دوره صفویه پایتخت از قزوین به اصفهان تغییر یافت که موجب رونق و پیشرفت این شهر شد و در اطراف میدان، ساختمان و عمارت هایی ساختند و درآن جا مستقر شدند.

ابتدا شاه عباس صفوی به منظور توسعه این شهر، آن را به طرف بخش جنوبی تا مرز زاینده رود افزایش داد. سپس طراحان و معماران چیره دستی چون استاد محمدرضا و علی اکبر اصفهانی را انتخاب کرد تا به بهترین شکل این میدان را بنا کنند. این میدان از روی میدان هایی با طرح ایرانی و معروف، نظیر: «میدان عتیق اصفهان، میدان امیر چخماق یزد، میدان شاه قزوین و میدان صاحب آباد قزوین» الگو برداری شده بود.

همچنین کتیبه علیرضا عباسی بر سر در مسجد امام رسم شده است که با خط ثلث از شاه عباس اول تحسین کرده است، و کتیبه ای دیگر بر سر در مسجد جامع قرار دارد که نقاش، محمد رضا امامی اسم معماران معروف را در آن نوشته است.

در سال ۱۰۱۱ قمری میدان امام شروع به ساخت شد و در سال ۱۰۲۵ به اتمام رسید. سپس نقاشی و ریزه کاری های مسجد و کاخ ها آغاز گردید و تا دوره های حکومت شاه عباس دوم و سوم نیز استمرار داشت.

میدان نقش جهان در اواخر حکومت صفوی شاه سلیمان و شاه سلطان حسین عظمت و زیبایی خود را از دست داد و به خشکسالی روی آورد که با حمله اشرف افغان به اصفهان به تدریج ویران تر شد. به طوری که قسمت های بیشتری از «عمارت نقاره خانه» به خاطر بی توجهی حکومت قاجار نابود شد. در ادامه نیز پایتخت از اصفهان تغییر یافت که موجب شد میدان نقش جهان دیگر بی اهمیت شمرده شود.

در دوره حکومت پهلوی، رضا شاه پهلوی تصمیم گرفت میدان نقش جهان را از نو بسازد. او اتاق ها و ساختمان های کنار میدان را تعمیر کرد و موجب پیشرفت دوباره این شهر شد. بنابراین، این میدان در دوره رضا خان در فهرست آثار باستانی ایران درج شد و اکنون از این میدان ارزشمند به خوبی محافظت می‌شود.

میدان نقش جهان کجاست؟

این میدان در شمال شهر اصفهان و در وسط جاذبه های دیدنی و باستانی اصفهان واقع است. خیابان حافظ در سمت شرق میدان قرار داشته و خیابان سپه در سمت غرب میدان، که راه ورودی به میدان می‌باشد و به خاطر داشتن پارکینگ، رفت و آمد زیادی داشته و شلوغ می‌باشد. برای پیاده رفتن به میدان نیز می‌توانید از خیابان استانداری، کوچه پشتی آشپزخانه و کوچه های مقابل آن استفاده بروید.

در شمال شرقی میدان نقش جهان، میدان عتیق واقع شده است که امروزه میدان امام علی نیز خوانده می‌شود. مسافت این دو میدان به یکدیگر دو و نیم کیلومتر می‌باشد.

در قسمت شمالی - جنوبی این میدان، مسجد امام به دروازه قیصریه متصل می‌شود. در قسمت شرقی - غربی این میدان نیز مسجد امام و عمارت عالی قاپو مستقر می‌باشد و در قسمت شرقی - غربی دوم نیز کاخ چهل ستون و ساختمان هایی تا نزدیک زاینده رود قرار دارند که امروزه آن ها تخریب شده‌اند و تنها عمارت چهل ستون و کاخ هشت بهشت در آن واقع هستند.

جاهای دیدنی میدان نقش جهان

گشت و گذار در میدان نقش جهان بسیار لذت بخش است زیرا هر قسمت آن به منزله یک بنای باستانی می‌باشد که هر کدام از آن ها نشان دهنده وحدت و اتحاد ملت ایران است.

در قسمت جنوبی این میدان و در مرکز شهر، مسجد جامع عباسی بنا شده است که از مهم ترین آثار تاریخی نقش جهان به شمار می‌رود.  این مسجد از قدیم محل برگزاری مراسم های سنتی و دورهمی های گوناگون بود. مسجد شیخ لطف الله نیز در قسمت شرقی میدان و مرکز مذهبی اصفهان محسوب می‌شود. عمارت عالی قاپو هم در قسمت غرب میدان قرار دارد که در گذشته از مرکز حکومتی مهمی شمرده می‌شد. سردر قیصریه نیز در بخش شمالی میدان نقش جهان مستقر می‌باشد که یکی از مهم ترین مراکز اقتصادی اصفهان محسوب می‌شود. که در ادامه به توضیح این مکان های دیدنی به صورت کامل خواهیم پرداخت.

لازم به ذکر است که در اطراف میدان دکان های قدیمی قرار گرفته اند که علاوه بر اینکه یکی از مراکز خرید مهم اصفهان هستند، بسیار زیبا بوده و جزو آثار تاریخی این شهر نیز محسوب می‌شوند.

مسجد جامع عباسی (مسجد امام)

یکی از مهم ترین و زیبا ترین مسجد های قدیمی ماندگار از زمان صفوی ها در میدان نقش جهان، مسجد امام است که در سال ۱۰۲۰ شروع به ساخت آن کردند. این مسجد توسط علی اکبر اصفهانی طراحی و ساخته شد که در بالای سردر این مسجد نیز کتیبه ای قرار دارد که علیرضا عباسی با خط زیبای خود در آن هنرنمایی کرده است. لازم به ذکر است که در بخش های مختلف مسجد نیز نوشته هایی از دیگر استادان ماهر وجود دارد.

 مسجد امام مناره ها و گنبد های خاص و چشمگیری دارد که همه این ها توسط معماران ماهر دوره صفوی بر جای مانده است. هم چنین پیچیدن صدا در زیر گنبد از خصوصیت شگفت انگیز این مسجد می‌باشد. به این مکان مسجد شاه، مسجد کبیر عباسی و مسجد سلطانی نیز گفته می‌شود.

عمارت عالی قاپو

این عمارت با زیر بنای ۱۸۰۰ متر مربع در شش طبقه ساخته شده است که در غرب میدان نقش جهان قرار دارد. هم چنین این ساختمان پنجاه و سه اتاق دارد که از آن برای پذیرایی مسافران و مهمان ها، ترتیب دادن مجالس و محل استراحت استفاده می‌شود. این عمارت آرایش هنری بسیار زیبایی داشته و به دلیل وجود سالن های بزرگ پذیرایی و موسیقی منحصر به فرد، میان مردم و گردشگران از تأثیر بسزایی برخوردار است.

مسجد شیخ لطف الله

این مسجد یکی دیگر از ارزشمند ترین بناهای باستانی اصفهان به شمار می‌رود. مسجد شیخ لطف الله مناره نداشته اما گنبد زیبایی به اندازه سی و دو متر دارد که ساختن آن هفده سال طول کشید. این مسجد توسط شاه عباس اول و به صورت مخصوص ساخته شده است که در سمت شرقی میدان نقش جهان واقع است. در دوره حکومت قاجار، این بنا مورد تخریب قرار گرفت که بعد ها در سال ۱۳۱۵ توسط رضا شاه تعمیر و از نو ساخته شد. یک کتیبه زیبا بر سردر این مسجد قرار دارد که توسط هنرمند چیره دست، علیرضا عباسی نوشته شده است.

سردر قیصریه

یکی دیگر از آثار باستانی این میدان سردر قیصریه می‌باشد که در بخش شمالی میدان نقش جهان قرار گرفته است. سردر قیصریه یکی از مراکز اقتصادی اصفهان به شمار می‌رود چون در ورودی بازار سنتی این شهر  قرار دارد. طبقه سوم این بازار در قدیم نقارخانه ای داشت که صدای موسیقی از آن پخش می‌شد، البته این قسمت در زمان قاجار ویران شد. لازم به ذکر است که در کنار مسجد شیخ لطف الله نیز مدرسه ای به نام خواجه ملک وجود داشت که در دوره قاجار از بین رفت. سردر قیصریه یک دروازه اصلی و چهار در فرعی دارد. حوضی که در رو به روی این مکان وجود داشت در سال ۱۳۴۰ به باغچه تبدیل شده بود، اما اکنون بازسازی شده است. هم چنین نقاشی های رضا عباسی، ناقوس دیر هرمز و ساعت قلعه پرتقالی های هرمز از آثار تاریخی موجود در این بنا می‌باشند.

ساختمان ها و بناهای قدیمی بسیاری تا به امروز از بین رفته‌اند. بیشتر آن ها توسط بی توجهی های برخی حکومت ها به ویژه دوره قاجار تخریب شده و از میان رفتند. برای مثال صد و ده عراده توپ اسپانیایی، غنیمت فتح هرم، میله قپق با بلندی چهل متر در وسط میدان و بنای ساعت اروپایی از آثار های برجسته ای بودند که ویران شدند. لازم به ذکر است که در گذشته دو سر ستون مرمرین به میدان نقش جهان آورده بودند که اکنون در کاخ چهل ستون و در موزه باستان این دو سر ستون مرمرین حفاظت می‌شود.