معبد خورهه

در شهرستان محلات جاذبه های دیدنی گوناگونی وجود دارد که یکی از آن ها «معبد خورهه» می‌باشد و به آن محوطه تاریخی خورهه نیز گفته می‌شود. معبد خورهه در چهل و هشت کیلومتری شمال شرقی شهرستان محلات و در کنار روستای خورهه قرار دارد. در این محوطه تاریخی فقط دو ستون بزرگ و مرتفع باقی مانده و بقیه بناها صدمه دیده و تخریب شده‌اند.

پژوهشگران متعدد بسیاری همچون هرتسفلد عقیده داشت چون ستون های ساخته شده به معماری یونانی ها شباهت دارد در نتیجه این اثر هم متعلق به دوره سلوکی ها می‌باشد. اما بعد ها با پژوهش ها و تجسس های بسیار بر روی این محوطه تاریخی، مشخص شد که مربوط به زمان اشکانی ها بوده که در هزاره اول پیش از میلاد بنا گردیده است. در این مقاله ما قصد داریم شما را به صورت کامل با معبد خورهه آشنا کنیم برای آشنایی بیشتر با این موضوع در ادامه مطلب با ما همراه شوید.

معبد خورهه کجاست؟

شهرستان محلات یکی از قدیمی ترین محل زندگی انسان ها، در دشت ایران به شمار می‌رود. نواحی خورهه نیز شهرت دیرینه دارد که سه هزار متر مربع وسعت داشته و در آن آثار های تاریخی از دوره های اشکانیان، ساسانیان، سلجوقیان و اسلامی یافت شده است. روستای خورهه در میان روستاهای دو دهک، ورین و آب گرم و در مجاورت رودخانه خورهه و در شمال شرقی محلات واقع است. این مکان با پژوهش ها و تحقیق های فراوان مشخص شد که به صورت تقریبی می‌توان گفت که دو هزار سال قبل از میلاد، انسان هایی در این مکان زندگی می‌کردند.

شماری از تاریخ شناسان معتقدند که این مکان از آثار باقی مانده‌ی یک معبد قدیمی یا یک آتشکده و یا یک بنای تاریخی می‌باشد. اما طی تحقیقات بسیار، علائم و نشانه هایی از کاخ بودن این مکان در زمان اشکانیان به دست آوردند. هم چنین در زمان های بعد از اشکانیان نیز این مکان، محل کارهای صنعتی و دفن اجساد بود.

ناصرالدین شاه قاجار اولین فردی بود که معبد خورهه را به دقت بررسی کرد و عکس های مربوط به این ماجرا، در کاخ موزه گلستان تهران و در کتاب تاریخ شناسی خورهه قرار دارد. او با شش مرحله تحقیق و بررسی بر روی این مکان، فقط دو ستون بزرگ به بلندی هشت متر که از شش قطعه سنگ تشکیل شده بود، هم چنین باقی مانده ستون ها که ریزش کرده بودند و قسمتی از بناها و دیوارهای سنگی و قبر مردگان را به دست آورد. هم چنین با بررسی های بیشتر ظرف های سفالی و سکه های بسیاری کشف کرده بود که مربوط به زمان های سلوکی و اسلامی بود. با اطلاعات به دست آمده عده ای معتقدند که اشکانیان کاخ های خود را بر روی خانه های ویران شده و باقی مانده زمان سلوکیان و هخامنشیان، بنا کرده‌اند.

دلیل نام گذاری معبد خورهه

 کلمه خور به معنی خورشید و آفتاب می‌باشد، هم چنین خورهه در کتاب اوستا به معنی «محل برآمدن خورشید» و «منطقه ییلاقی» ذکر شده است که می توانید از بین ستون های مرتفع خورهه، شاهد طلوع خورشید و زیبایی آن باشید.

به ثبت رسیدن معبد خورهه

 این مکان از آثار تاریخی ملی ایران به شمار می‌رود که در پانزدهم دی سال ۱۳۱۰ با شماره صد و سی و یک در فهرست بناهای باستانی به ثبت رسیده است.

تاریخچه معبد خورهه

معبد خورهه در ناحیه پشت معبر و با وسعت سه هزار متر مربع قرار گرفته است. محوطه باستانی خورهه از شمال به رشته کوه های هفتاد قله و از جنوب به رشته کوه های یخچال  متصل می‌شود. هم چنین از ابتدا تا سال ۳۷۸ هجری قمری، خورهه چهار ستون داشت که دو ستون آن به تدریج ویران شد و از بین رفت.

نظریه های متفاوت و متعددی در مورد معبد خورهه در میان باستان شناسان بیان شده است. آن ها می‌پنداشتند که معبد خورهه از زمان سلوکیان و ساسانیان و یا باقی مانده یک آتشکده از دوران سلوکی می‌باشد، اما سال ها بعد با پژوهش های فراوان، دریافتند که این معبد متعلق به زمان اشکانیان بوده است. لازم به ذکر است که آثار های متعددی نیز از دوره های اشکانیان، ساسانیان و اسلامی در این محوطه پیدا شده است و در ادامه با کاوش های پی در پی، تاریخ شناسان به این نتیجه رسیدند که در این مکان در سال های گذشته حدود قرن اول پیش از میلاد، کاخ ییلاقی قرار داشت که مربوط به پادشاهان اشکانی بوده و به صورت مخصوص بنا شده بود.

معماری معبد خورهه

معبد خورهه با طراحی بسیار زیبا و متفاوت خود، مورد توجه بسیار از گردشگران قرار گرفته است.

این محوطه سه هزار متر مربع وسعت دارد. در این مکان یک کاخ مقرر شده است که در قسمت درونی آن تعدادی اتاق وجود دارد و ویژه خانواده و اقوام شاه بود. هم چنین دو اتاق مقابل هم در این معبد وجود داشت که یکی مطبخ و دیگری انباری بود که در طی تحقیقاتی در سال ۱۳۷۹ کشف شده است. قسمت بیرونی این کاخ هم که امروزه شامل دو ستون به ارتفاع هشت متر می‌باشد، مخصوص دیدار شاه با مهمان ها و انجام معاملات و داد و ستد بود که در این‌ مکان معمولا به مسائل کاری پرداخته می‌شود.

 لازم به ذکر است که این محوطه ترکیبی از سه بنا می‌باشد. ضلع جنوبی آن که مشتمل اتاق ها، ستون ها و راهرو هایی است که فضای مربعی شکل را ایجاد می‌کند و به عنوان حیاط محسوب می‌شود. قسمت غربی آن که دربردارنده یک سالن و چندین اتاق بوده و بخش شرقی که با مسافت ششصد متر مربع قبرستان این منطقه را شامل می‌شود.

امکانات معبد خورهه

اگر قصد سفر به این مکان زیبا و قدیمی را دارید حتما وسایل مورد نیاز خود را به همراه داشته باشید چون هیچ گونه مجتمع رفاهی در مجاورت این بنا وجود ندارد.

کاوش های باستانی معبد خورهه

ناصرالدین شاه قاجار، اولین کسی بود که این معبد را مورد بررسی قرار گرفت که تصویر هایی از این وارسی، در کتاب تاریخ شناسی خورهه و در بایگانی های موزه گلستان وجود دارد. هم چنین مرحوم مهندس حاکمی در سال ۱۳۳۵ درباره این معبد، تحقیق هایی انجام داده بود. بعد از آن، دکتر رهبر نیز تحقیقاتی بر این معبد در سال های ۱۳۵۵، ۱۳۷۵ و ۱۳۷۹ انجام داد.

باستان شناسان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در ششمین مرحله از تجسس خود بر جنوب شرقی این مکان در سال ۱۳۸۴، حدود ششصد متر مربع از این زمین را مورد بررسی قرار دادند که از سال ۱۳۸۹ عملیات اجرایی معبد خورهه ایجاد شد.

کشفیات معبد خورهه

در این معبد اشیاء و وسیله های متعددی از دوره های مختلف یافت شده است که در ادامه آن ها را ذکر می‌کنیم.

ظروف های سفالی متعدد و اسکلت، استخوان ها و مزار هایی که مربوط به دوره اسلامی بود در این مکان یافته شده است که نشان می‌دهد این مکان، در دوره ایلخانان قبرستان بوده است.

سنگ های بسیار بزرگ که در روی آن ها نوشته هایی وجود داشت که متعلق به زمان سلجوقیان بود.

شماری نیز ظروف گلی و سفالی وجود داشت که از زمان سلوکیان بر جای مانده بود.

هم چنین تعدادی ظروف و وسایل های سفالی، تیر و خنجر های سنگی پیدا شده بود که مربوط به زمان اشکانیان بود.

بناهای سنگی، ایوان هایی که از خشت ساخته شده بودند، برخی از حجره هایی که در خاک دفن شده اند، تکه سنگ های زیبا، پایه چراغ و ظروف و کوزه های سفالی برخی دیگر از کشفیات معبد خورهه می‌باشند.

هزینه و زمان بازدید از معبد خورهه

برای ورود به معبد خورهه هیچ‌ پولی پرداخت نمی‌شود و رایگان است.

برای بازدید از این معبد محدودیت زمانی وجود نداشته و بیست و چهار ساعته می‌توانید از این مکان تاریخی دیدن کنید. اما برای اینکه بتوانید نهایت لذت و تماشا را از این معبد داشته باشید، توصیه می‌کنیم قبل از غروب آفتاب به این مکان سفر کنید. هم چنین سعی کنید در فصل بهار و تابستان راهی معبد خورهه شوید، چرا که بهترین زمان سفر به این معبد این فصل ها می‌باشد.

آدرس و دسترسی معبد خورهه

معبد خورهه در استان مرکزی، نرسیده به شهر دلیجان و در چهل و هشت کیلومتری شمال شرق محلات و مجاور روستای خورهه می‌باشد. بهترین و آسان ترین راه برای دسترسی به این مجموعه باستانی، از طریق محلات می‌باشد. چون روستای خورهه در کنار محلات قرار دارد. شما ابتدا داخل شهرستان محلات شوید و سپس جاده محلات به آب گرم و بعد جاده آسفالت شده خورهه را مشاهده خواهید کرد که تقریبا بیست کیلومتر مسافت دارد. هم چنین می‌توانید از راه جاده قم به اصفهان، نرسیده به شهر دلیجان و در هفتاد کیلومتری قم، روستای دو دهک قرار دارد که فاصله آن با روستای خورهه دوازده کیلومتر می‌باشد به این مکان سفر کنید.