لیگ برتر فوتبال انگلیس و معجزه 304 میلیون پوندی

لیگ برتر فوتبال انگلیس از روز جمعه 5 آگوست و از ساعت 23:30 در حالی با مسابقه تیمهای کریستال پالاس و آرسنال آغاز شد که توپچی ها در بازیهای دوستانه پیش فصل،  خود را در قد و قواره یک مدعی جدی قهرمانی نشان دادند. هر چند که تجربه نشان داده در لیگ برتر هیچ تیمی با حاشیه امنیت وارد مسابقات نخواهد شد و از پیش برنده نیست. 

***

لیگی به قدمت 134 سال

انگلیسی ها اولین کشوری بود که رقابت ها لیگ سراسری را در کشور خود برگزار کردند. در فصل 89-1888 و زمانی که فوتبال هنوز در بسیاری از نقاط جهان ناشناخته بود، در انگلیس نخستین لیگ حرفه ای سراسری با حضور 12 تیم آغاز به کار کرد و تنها پس از برگزاری چهار دوره نخست این مسابقات بود که به دلیل استقبال فوق العاده دیگر تیمهای حاضر در فوتبال انگلیس، لازم شد دسته ای به نام دسته دوم نیز در کنار لیگ حرفه ای کار خود را آغاز کند. چنین بود که از فصل 93-1892 رقابت لیگ انگلیس با نام دسته اول برگزار شد و به جز دو وقفه ناشی از جنگ جهانی اول و دوم، رقابت این دسته به شکلی منظم همه ساله برگزار شد و این وضعیت تا پایان فصل 92-1991 دوام آورد. در پایان این فصل، فوتبال انگلیس دگرگون شد.

****  

لیگی پر درآمد

از دهه هشتاد بحث شکل گیری یک لیگ جدید در فوتبال انگلیس توسط باشگاههای بزرگ مطرح شده بود، چیزی شبیه به سوپرلیگ که بیرون از چهارچوب اتحادیه و ساختارهای حاکم بر آن به فعالیت خود ادامه دهد. این ایده توسط رسانه ها نیز مورد ارزیابی قرار گرفت و در اکتبر 1990 با حمایت باشگاههای ریشه داری چون منچستریونایتد و آرسنال، در آستانه تحقق قرار گرفت. به این ترتیب هشت باشگاه قرارداد 13 میلیون پوندی خود را با اسپانسر باس لغو کردند و همچون سایر تیمهای حاضر در این لیگ جدید، قرارداد حضور در لیگ 22 تیمه را امضا کردند. لیگ تازه تاسیس قراردادی حیرت انگیز با دو شبکه اسکای و بی بی سی بست که مبلغ آن 304 میلیون پوند بود و با امضای این قرارداد، سیل پول به سوی باشگاههای حاضر در لیگ برتر سرازیر شد. به لطف درآمدهای جدیدی بود که باشگاهها فصل جدیدی از ولخرجی را آغاز نمودند.

***  

رکوردهایی که جا به جا شد

هنوز لیگ برتر آغاز به کار نکرده بود که رکوردهای نقل و انتقالات جابه جا شد. تیم تازه صعود کرده بلکبرن راورز با بستن قرارداد با آلن شیرر مهاجم 21 ساله باشگاه ساوتهمپتون، رکورد گران قیمت ترین بازیکن تاریخ جزیره را به نام شیرر ثبت کرد. مبلغ این قرارداد بین 3.3 تا 3.7 میلیون پوند اعلام شد. به جز شیرر، چند بازیکن دیگر نیز با مبالغی بالغ بر 2 میلیون پوند راهی تیمهای جدید خود شدند. دیوید روکاسل از آرسنال به لیدز رفت، دین ساندرز از لیورپول به استون ویلا و تدی شرینگهام از ناتینگهام فارست به تاتنهام. با این تغییر و تحولات بود که مسابقات نخستین دوره از 15 آگوست 1992 آغاز شد و تنها پنج دقیقه بیشتر از سوت آغاز لیگ برتر نگذشته بود که برایان دین دروازه منچستر یونایتد را باز کرد. دین هر دو گل شفیلد یونایتد را وارد دروازه شیاطین سرخ کرد و نام خود را در تاریخ لیگ جاودانه ساخت، هر چند که ادامه فصل و پایان این لیگ توسط یونایتد، هیچ شباهتی با بازی نخست این تیم نداشت.

****

در آغاز شکل گیری لیگ برتر، همه چیز آن رنگ و بویی بریتانیایی داشت. در اولین دوره مسابقات تمام مربیان بریتانیایی بودند و از این جمع به جز چهار اسکاتلندی، یک ولزی و یک ایرلندی، سایر مربیان ملیت انگلیسی داشتند. در بین کاپیتان های 22 تیم حاضر نیز 4 بازیکن ایرلندی بودند و 2 نفر اسکاتلندی؛ سایرین نیز همگی اهل انگلیس بودند. اما پول همه چیز را دگرگون می کرد و هجوم گسترده اروپایی ها را به جزیره در پی داشت.( بریتانیایی ها به کلیه سرزمین های بخش شرقی دریای مانش، اروپا می گویند.)

یک مرد فرانسوی

در پنج دوره نخست مسابقات، همه عناوین قهرمانی توسط مربیان اسکاتلندی به دست آمد. چهار قهرمانی توسط منچستر یونایتد آلکس فرگوسن و قهرمانی دوره سوم مسابقات توسط بلکبرن کنی دالگلیش. اما ورود یک مرد فرانسوی، ساختار نیمکت ها را هم دگرگون ساخت. آرسن ونگر از ناگویا گرامپوس ایت ژاپن سر از انگلیس در آورد و حضور او موجب طعنه آلکس فرگوسن شد.

کسی که از ژاپن آمده، چه چیز جدیدی برای انگلیس دارد؟

اما مرد فرانسوی آرسنال را دگرگون ساخت و خیلی سریع با دبل فصل 98-97 هم آرسنال را به رقیب اصلی منچستریویناتد بدل ساخت و هم زمینه ورود سایر مربیان غیر بریتانیایی را فراهم آورد.

با این حال آلکس فرگوسن و تیمش همچنان قدرت اصلی لیگ بودند. آنها دو بار موفق شدند سه عنوان قهرمانی پیاپی در لیگ کسب کنند؛ بار اول از 1999 تا 2001 و دومین بار از 2007 تا 2009.  اما ماندگارترین قهرمانی لیگ برتر توسط ونگر به دست آمد.

فتح جام بدون حتی یک شکست توسط توپچی ها در فصل 04-2003

اوج گیری چلسی و منچسترسیتی

در کمتر از دو دهه همه چیز دگرگون شد؛ تعداد تیمهای لیگ برتر در آغاز فصل 96-95 به 20 کاهش یافت. مولتی میلیاردی به نام رومن آبراموویچ تیم چلسی را در سال 2003 خرید و با آوردن ژوزه مورینیو مربی پرتغالی، چلسی را به مدعی بزرگی بدل ساخت که عملا جای آرسنال را در رقابت با یونایتد گرفت. چندی بعد منچسترسیتی نیز از این الگو پیروی کرد و به لطف ثروت نفتی خود، با مردانی چون روبرتو مانچینی، مانوئل پیگرینی و پپ گواردیولا قهرمانی ها را از آن خود ساخت. سیتیزن ها با پپ، چهار قهرمانی از پنج قهرمانی اخیر لیگ برتر را به خود اختصاص داده اند و در این میان، تنها در فصل 20-2019 بود که لیورپول با یورگن کلوپ قهرمان شد. قهرمانی ها همگی به تیمهای ثروتمند و بزرگ تعلق دارد و در این میان تنها یک بار در فصل 16-2015 بود که لسترسیتی سنت شکنی کرد و بالاتر از غول ها، قهرمان جزیره شد.

فصل 23-2022

حالا در فصل 23-2022 لیگ برتر کاملا با روزهای ابتدایی خود متفاوت است. تنها 5 مربی روی نیمکت تیمهای فصل پیش رو انگلیسی هستند و حتی از کشورهایی چون اتریش، دانمارک، آمریکا و پرتغال هم می توان در لیگ برتر مربی دید. قیمتها به شکل سرسام آوری بالا رفته تا جایی که قیمت جک گریلیش برای پیوستن به منچسترسیتی 100 میلیون پوند بود و روملو لوکاکو با 97.5 میلیون، پل پوگبا با 89 میلیون و هری مک گوآیر با 80 میلیون پوند دیگر بازیکنانی هستند که در بین گران ترین ها جای دارند. به نظر می رسد باز هم قهرمانی یکی از تیمهای منچسترسیتی و لیورپول محتمل ترین گزینه باشد و پس از این دو تیم، چلسی و آرسنال و با فاصله ای بیشتر تاتنهام و منچستر یونایتد مدعی باشند. هرچند مشخص است که حداقل تا نیم فصل نمی توان به قاطعیت از تیمی به عنوان قهرمان احتمالی مسابقات یاد کرد. مساله ای که به خوبی در ادوار گذشته مسابقات تجربه کرده ایم.