دعای تحویل سال نو

دعای تحویل سال در هنگام تحویل سال یکی از بهترین دعاهایی است که می‌توانیم بخوانیم. عید نوروز که با تحویل سال و چرخیدن یک دور کامل زمین به گرد خورشید شروع می‌شود، از جمله اعیادی است که جنبه ملی داشته و تاریخ پیدایش آن قبل از اسلام است. آسمونی در این بخش به تفسیر دعای تحویل سال نو می‌پردازد.

واژه عید از واژه عود (به معنای بازگشتن) گرفته شده است. دگرگونی سال جدید و بازگشت بهار نو و نوروز، عیدهایی چون عید فطر را تداعی می‌کند. در عید فطر مسلمان روزه‌دار پس از یک ماه عبادت روزی را که غبار از فطرت توحیدی‌اش زدوده شده به فطرت توحیدی خود بازگشته است، عید می‌گیرد. البته مراتب این بازگشت در افراد گوناگون متفاوت است. دعای تحویل سال هم با جملاتی کوتاه همین مسیر را پیش پای انسان می‌گشاید.

متن دعای تحویل سال نو

یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوب وَ الْأَبْصَارِ یَا مُدَبِّرَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَی أَحْسَنِ الْحَالِ

ای تغییر دهنده دل‌ها و دیده‏‌ها، ای تدبیر کننده شب و روز، ای گرداننده سال و حالت‌ها، بگردان حال ما را به نیکوترین حال

تفسیر دعای تحویل سال نو

• یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوب وَ الْأَبْصَارِ

قلب و بصیرت قلبی از مؤلفه‌های مهم معنوی در مسیر کمال انسان است که در قرآن کریم و روایات ناب اسلامی تأکید بسیاری بر آن شده است. قلب سرچشمه تمامی جوشش‌ها و خیزش‌های وجود آدمی است. مقلب القلوب و الابصار پروردگار است که قلب‌ها را به سمت کمال دگرگون می‌سازد و چشم‌ها را به سوی خود می‌دوزد.

قلب‌ها چون کرات دگرگون می‌شوند ولی پس از دگرگونی، باید استواری یابند. زیرا در ادعیه وارد شده است: «قلب‌های ما را بر دین خود ثابت بدار». اگر قلوب دگرگون شدند و سپس بر دین الهی استوار گردیدند، ابصار نیز چنین می‌شوند زیرا ابصار فرمانبردار قلب‌ها هستند. شاید از این رو اول قلوب و سپس ابصار ذکر شده است.

• یَا مُدَبِّرَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ

انسان، به تصریح قرآن «إنی جاعل فی الارض خلیفة»، جانشین خدا بر روی زمین است و این شایستگی را دارد که مرآت تمام‌نمای ربوبی و مجلای ظهور و بروز اسما و صفات الهی شود. یکی از اسمای حق تعالی «مدبّر» است. پروردگار عالمیان به تدبیر روز و شب یا تدبیر نظام زمین و آسمان و به طور کلی، نظام خلقت می‌پردازد. انسان نیز باید خویشتن را متخلق به اخلاق الهی نماید و تدبیرگر روز و شب خویش باشد.

لیل و نهار نماد ظلمت و نورند. اگر او شب و روز را تدبیر می‌کند، ظلمت و نور را هم می‌آفریند. پس فقط او می‌تواند چنان تدبیر کند که پرده ظلمت از روی دل کنار رود و نور معرفتش بر آینه قلب بتابد. در آیه دویست و پنجاه و هفتم سوره بقره می‌فرماید:«الله ولی الذین آمنوا یخرجهم من الظلمات الی النور یعنی خداوند ولی و سرپرست کسانی است که ایمان آورده‌اند. او آن‌ها را از ظلمت‌ها به سوی نور بیرون می‌برد».

• یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَی أَحْسَنِ الْحَالِ

«حَول» در دعای عید نوروز، به معنای «سال» است و «احوال» جمع حال، به معنای طبیعت و ضمیر یا تغییر و دگرگونی وضعیت انسان است. از این رو، خداوند تغییر دهنده سال و یا دگرگون‌کننده طبیعت مربوط به مخلوقات است و این تحول در مسیر رشد و کمال موجودات، لازمه امر زندگی و حیات است.

در این دعای شریف از درگاه ربوبی می‌خواهیم که طبیعت وجود ما را به بهترین و نیکوترین طبیعت‌ها تبدیل کند و این تغییر باطنی یا ظاهری وجودی ما را همسو با تغییر و دگرگونی طبیعت ظاهری، در مسیر شکوفایی و بالندگی قرار دهد.

محول سال و حال او است. قرین بودن تحویل سال با تحویل حال نکته‌ای در خور اهمیت است که کم‌تر به آن توجه می‌شود. آن قدر که تحویل سال و رسوم آن خودنمایی می‌کند، تحویل حال جلوه‌ای ندارد و در پشت پرده غفلت هیچ انگاشته شده است. راستی چرا در این دعای پرمعنا و تنبه‌بخش، به هنگام تحویل سال، تحویل حال به احسن حال درخواست می‌شود؟

به نظر می‌رسد این درخواست برای آن است که ابتدا احسن الحال را بفهمیم و سپس در راه تحقق آن گام نهیم؟ تفسیر این احسن الحال را باید در عمق آن دعا یافت که «اللهم غیر سوء حالنا بحسن حالک یعنی خدایا، بدی حال ما را به خوبی حال خود تغییر ده». درباره ذات اقدس الهی، احسن بودن حال بی‌معنا است زیرا تفضیل حالی بر حال دیگر، فقدان و وجدان و تبدیل و تبدل می‌طلبد و ذات اقدس الهی از آن پیراسته است.

اما برتری حالی بر حال دیگر درباره ما انسان‌ها کاملاً درست می‌نماید. کمال ما انسان‌ها در همین است که سوء حال را به حسن حال و حسن حال را به احسن حال تبدیل کنیم. حسن حال الهی به معنای وجود تمام کمالات به نحو اتم و اکمل در ذات اقدس الهی است. احسن الحال بودن برای ما یعنی رسیدن به تمام آن کمالات به قدر ظرفیت وجودی‌مان زیرا ما حالی احسن و برتر از آن نداریم.

تحویل حال به احسن الحال همان تغییر سوء حال انسان به حسن حال الهی است و این تغییر وقتی تحقق می‌یابد که:

• از پلیدی گناه رهایی یابیم زیرا بدترین حال انسان و پست‌ترین مقام آدم هنگامی است که در باتلاق گناه فرو می‌رود.
• انجام واجبات را چون چراغی فرا راه خود قرار دهیم تا ما را به سوی حسن حال الهی رهنمون شود.
• زنگار صفات پلید را از آینه دل بزداییم تا سوء حال ما به حسن حال نگار تبدیل شود.