تقسيم بندى هاى سينمايى

چهارشنبه 5 مرداد
تقسيم بندى هاى سينمايى؛ سبك، قالب، ژانر و ...
نويسنده: عليرضا كاوه

بحث ژانر در سینما از منظرهای گوناگونی مورد توجه قرار گرفته است. برخی تاریخ، برخی موضوع، برخی شمایل و ... را برای بررسی گونه یا ژانر سینمایی مبنا گرفته‌اند. به‌ همین دلیل پیش از شروع ستونی به همین نام در این‌جا لازم است که به اختصار مبناهای تقسیم‌بندی را به‌روشنی بیان کنیم.

تقسیم‌ بندی سینمایی (هنر، رسانه، قالب، سبک، گونه، سنت) نیاز به مثالی دارد. یک ترکیب سه‌ تایی از رنگ‌ها که معنی‌دار هم باشد می‌تواند به گویایی بحث کمک شایانی کند.
پرچم ایران را در نظر بگیرید. آن را به عنوان یک «نماد بصری» در ذهن دارید. این نماد از کودکی به همراه سرود ملی برای شما بازتولید شده است. ماهیت نمادینِ بصری و همراهی با موسیقی هنری شدن فرایند ارتباطی شما با آن است.
پرچم را زمانی که در صف مدرسه بوده‌اید ممکن است بر سر چوب کبریتی تکان داده باشید. ممکن است آقایانی در خدمت سربازی پای آن و سربالا ایستاده باشند. به هنگام عبور از میدان عشرت آباد تهران آن را بر سر تیر بلندی دیده‌اید. اگر قهرمان ورزشی باشید ممکن است آن را در آغوش کشیده باشید. بانوانی آن‌را به‌عنوان آرایش برروی صورت‌شان به‌هنگام انتخابات کشیده‌اند. بر روی جنازه‌ی کسانی پس از مرگ... این‌ها حضور در رسانه‌های مختلف هستند. رسانه‌ها در بحث ما فیلم، تلویزیون، نماهنگ، بازی، ویدیو آرت، گوشی همراه و «سینما پیش از فیلم» هستند.
ممکن است پرچم «جنس»‌های مختلفی داشته باشد.کاغذی، پارچه‌ای، نقاشی شده بر روی چوب و سنگ، این‌ها قالب‌اند.
ممکن است سه رنگ پرچم و نماد میانی آن دوخته شده یا چاپی باشد، این سبک اثرست. بازتولید پرچم در ذهن و تکثیر آن به شکل شی یک ماهیت «صنعتی و تولیدی» دارد.
قالب و سبک هر دو به مشخصه‌ا‌ی در تولید اثر اشاره دارند. سبک واکنشی به تعبیر «زمانه» از «واقع‌گرایی» است که به هنرهای دیگر هم تسری می‌یابد. یعنی سبک اکسپرسیونیسم در هنرهای دیگر هم وجود دارد. اما منظور از قالب انیمیشن مختص سینماست که در مقایسه با قالب‌های دیگر چون مستند، تجربی، داستانی، تکه‌ای (اپیزدیک)، مجموعه (سریال) و ... قرار می‌گیرد.
دریافت پرچم به شکلی معمول فرایندی گروهی است. اگر مهاجرت کنید تعهد به پرچم دیگری برای شما ایجاد می‌شود و ممکن است بین این دو نسبت متفاوتی برقرار کنید. یعنی شما به تنهایی نمی‌توانید برداشت شخصی ‌از آن داشته باشید. دریافت شما از آن به منزله‌ی قرار گرفتن در یک گروه است اگرچه پنهان از بقیه نمونه‌ای از این پرچم را که نماد دیگری در میان‌اش درج شده، نگه‌داشته باشید. ممکن است در فیلمی که در زمانی غیرمعاصر می‌گذرد از آن یا شکل دیگری که آن را یادآوری می‌کند، برای نمایش دوره‌ای تاریخی استفاده کنید. ممکن است برای آن اشک بریزید یا زانو بزنید یا قسم بخورید و جان خود را بدهید. یا در عکسی ببینید که باد در آن می‌وزد و احساس غرور کنید. این‌ها «لحن»‌هایِ متفاوت حاصل از گونه‌ها هستند.
پرچم‌ها تنها یک سنت -ترکیبی از رنگ‌ها- دارند وگرنه ایرانی‌ها با فرش، کوبایی‌ها با نیشکر، برزیلی‌ها با موز و ایتالیایی‌ها با پیتزا پرچم درست می‌کردند. سنت‌های سینمایی نسبت محکمی با «سلیقه» دارند. فیلمْ‌هنری سنت اروپایی فیلم‌سازی است. هالیوودی، سنت ماجراجویی فردی است. فیلم هنگ‌کنگی مبارزه‌طلبی افسانه‌ای؛ و بالیوود احساس‌گرایی در حد مرگ.

نويسنده: عليرضا كاوه