تئوری اثر پروانه ای

اثر پروانه ای، اغلب پدیده ایست که معنای واقعی آن درست فهمیده نمی شود. با درک صحیح اثر پروانه ای دیدگاه جدیدی برای آینده دنیا فراهم می شود. تاثیر اثر پروانه ای در عشق، مدیریت، روانشناسی، ریاضی و فراتر از آنها امکان پذیر است. در ادامه مطلب آسمونی با این پدیده قدرتمند ذهنی و همچنین چند مثال جالب توجه در رابطه با آن بیشتر آشنا خواهیم شد.

اثر پروانه ای چیست؟

اثر پروانه ای یا همان تئوری آشوب به زبان ساده، ایده ای است که رویدادهای کوچک و ظاهراً جزئی می توانند سرانجام منجر به چیزهایی با پیامدهای بسیار بزرگتر شوند. به بیانی دیگر، این رویدادهای جزئی دارای تاثیرات غیرخطی بر روی سیستم های بسیار پیچیده هستند. وقتی یک پروانه در هند بال می زند، تغییرات جزئی در فشار هوا می تواند باعث طوفان در ایالت آیوای آمریکا شود.

مثال اثر پروانه ای

در طول تاریخ اتفاق های بسیاری افتاده که ریشه آنها انجام یک کار کوچک بوده که در نهایت باعث پیامدهای بزرگتر شده است.

• پیچ اشتباهی و شروع جنگ جهانی اول

جریان از این قرار بود که راننده دوک اعظم فرانز فردیناند و همسرش تصمیم گرفت از یک مسیر دیگر به مقصد برود اما این تغییر مسیر باعث ترور دوک اعظم و همسرش شدو ترور آنها نه تنها در کشور اتریش، بلکه در جهان تاثیر گذاشت و باعث جنگ جهانی اول و کشته شدن میلیون ها انسان شد.

• تسخیر قسطنطنیه به دلیل باز بودن در

قسطنطنیه یکی از قدرتمندترین شهرهای اروپا و تسخیرش غیرممکن بود. این شهر علیرغم قدرتمند بودن، در برابر ارتش ترکیه شکست خورد. فقط به خاطر اینکه یک نفر اشتباهاً دروازه این شهر را باز گذاشته بود و ترک ها از این موقعیت برای تسخیر استفاده کردند.

تئوری اثر پروانه ای چگونه به وجود آمد؟

عبارت اثر پروانه ای برای نخستین بار در دهه 1960 توسط ادوارد لورنز، پروفسور هواشناسی در موسسه فناوری ماساچوست، ابداع کرد، او درباره الگوهای آب و هوایی مطالعه می کرد. و مدلی را ایجاد کرد که ثابت می کرد اگر شما دو نقطه آغازین که شاخص آب و هوای فعلی که نزدیک به هم هستند را مقایسه کنید، به زودی از یکدیگر جدا می شوند، و بعدها یک ناحیه می تواند باعث طوفان های شدید شود، در حالیکه ناحیه دیگر آب و هوای آرام دارد.

بنابراین، مردم فکر می کردند که اثر پروانه ای یعنی تغییرات جزئی می توانند دارای پیامدهای بزرگی باشند (و ما می توانیم این فرایند را پیگیری و دنبال کنیم تا ببینیم چه تغییری باعث ایجاد چه اتفاقی می شود)، اما لورنز سعی می کرد بگوید که ما نمی توانیم این تغییرات را پیگیری و ردیابی کنیم. ما واقعاً نمی دانیم دقیقاً چه اتفاقی باعث الگوی آب و هوایی در یک منطقه می شود.

تفاوت اثر پروانه ای با اثر دومینو

اثر دومینو یعنی هر چیزی در یک مجموعه ای از رویدادها باعث پدیده های بعدی می شود. اگر در بازی دومینو، شما یک قطعه را بیندازید، حرکت های بعدی را نیز می دانید و بنابراین این حرکت تا آخر به همین صورت ادامه پیدا می کند و بر قطعه های دیگر همان تاثیر را می گذارد.  اما اثر پروانه ای یعنی یک چیز جزئی باعث ایجاد پیامدهای جدی و بزرگ تر می شود. همچنین از تغییرات بعدی هیچ علمی ندارید و نتیجه آن تغییر کوچک و جزئی اصلاً مشخص نیست.

از حقایق تا تخیلات

مفهوم اثر پروانه ای به پدیده دنیای واقعی ارجاع می شود، یعنی جایی فراتر از چارچوب فیزیک اتمسفر که برای نخستین بار در این بخش مطرح شد. اثر پروانه ای، حقایقی را مطرح می کند که علم در مقام پیش بینی هر چیزی که اطلاعات کافی برایش مهیا شده نمی باشد. چیزهای جزئی در گذشته می توانند باعث تفاوت های بزرگ در زندگی روزانه ما باشند، خصوصاً ایده ها و ترندهایی که توسط خیلی از افراد تعیین شدند. اما گذشتگان هیچ تلاشی نکردند تا این نوع پدیده را به اثر پروانه ای لورنز اختصاص دهند.

حساسیت دسته های بزرگی از سیستم ها و دشواری پیوسته آنها برای انجام پیش بینی طولانی مدت، فراتر از علم فیزیک واقع است. اثر پروانه ای، یک قیاس قدرتمندی را مطرح می کند که می تواند سرانجام برای ایجاد سوال های بسیار و انتقال تکینیک هایی که تصورشان امکان پذیر نیست، مورد استفاده قرار گیرد. دانش کلاسیک بر پایداری و دائمی بودن تاکید داشته است. اما در مقابل، توسعه هایی که در دهه های گذشته صورت گرفتند نشان می دهند که ناپایداری، حساسیت و غیر قابل پیش بینی بودن اساس دسته های بزرگی از پدیده هایی هستند که در زمان طولانی و مقیاس های فضایی قرار دارند.

اثر پروانه ای در روانشناسی

توسط تئوری اثر پروانه ای می توان تغییرات بزرگی را در زندگی خود ایجاد کنیم. بصورت همزمان نمی توان همه آنها را ایجاد کرد اما در نهایت امکان پذیر است. اگر با تمرکز بالا کارهای بسیار جزئی و کوچک خود را انجام دهید، قادر خواهید بود به مرور زمان، تغییرات بسیار بزرگی را در زندگی خود ایجاد کنید. مثلاً اگر روزی ده دقیقه مقالات مفید یک وبسایت را مطالعه کنید به زودی اطلاعاتتان در بیشتر زمینه ها و در یادگیری بیشتر علوم و کسب تجربه قطعاً افزایش می یابد.

اثر پروانه ای در ریاضیات

تا کنون ریاضی دان ها و دانشمندان از اثر پروانه ای برای کاوش معادلاتی استفاده کرده اند که دقیقاً دنیای فیزیکی را شرح داده اند و بطور دقیق قابل پیش بینی هستند. مثلاً، نوسان یک پاندول می تواند آنقدر دقیق پیش بینی شود که در ساعت ها برای اعلام زمان به کار روند. ریاضی دان ها انتظار دارند که تمام سیستم ها هم همین طورند و ما فقط باید معادلات دقیق و مناسب را به منظور پی بردن به چیزهایی مانند پیش بینی دقیق آب و هوا پیدا کنیم. اما همچنان در حال تلاش اند و هنوز این اتفاق نیفتاده است.

اثر پروانه ای در تجارت

ماهیت بازار اصولاً به صورت سیستم های آشوب است که توسط تغییرات کوچک تحت تاثیر قرار می گیرد. این امر باعث دشوار شدن پیش بینی آینده می شود، زیرا موفقیت و شکست کسب و کارها می تواند به صورت تصادفی آشکار شود. دوره های رشد اقتصادی و کاهش رونق دقیقاً مشخص نیست. این امر دقیقاً همان اثر پروانه ای است. کسب و کارها دارای دو گزینه در چنین موقعیت هایی هستند: ایجاد یک محصول یا سرویس بی انتها، یا رقابت برای هم قدم شدن با تغییر. اما بیشتر کسب و کارها ترکیبی از هر دو گزینه را مد نظر قرار می دهند. بیشتر شرکت ها از اثر پروانه ای با ایجاد یک تغییر کوچک در استراتژی خود در رابطه با محصول، قیمت، مکان، ارتقا و تکثیر استفاده می کنند تا سهم و سود بیشتری از بازار را در مدت کوتاه به دست آورند.