31 سال پس از قهرمانی استقلال در آسیا

مهدی زارعی- بیش از سه دهه از آخرین قهرمانی استقلال در باشگاههای آسیا می گذرد. در روزهایی که استقلال قهرمان مسابقات 1991 باشگاههای آسیا شده بود، پیروزی هم در جام در جام آسیا فاتح رقابتها شد و تیم ملی نیز قهرمانی بازیهای آسیایی را از آن خود کرده بود. در آن روزها کسی تصور نمی کرد که بعدها قهرمانی آسیا حسرت بزرگ فوتبال ملی و به خصوص باشگاهی ما شود. اما در آن روزها شرایط فوتبال آسیا چگونه بود که تیمهای ایرانی در آن می درخشیدند؟

****

20 سال بعد از قهرمانی تاج

اولین بار ایرانی ها در سال 1970 با تیم تاج قهرمان باشگاههای آسیا شدند. در آن روزها وسعت قاره پهناور آسیا سبب شده بود که تیمهای کشورهای مختلف از این بازیها استقبال نکنند اما با گذشت زمان، پیشرت وسایل حمل و نقل و البته افزایش توجه کشورهای آسیایی به فوتبال، استقبال از باشگاههای آسیا افزایش یافت. اما در ایران چه اتفاقاتی رخ داده بود؟

دو دهه از قهرمانی تاج می گذشت و در این مدت تغییرات فراوانی در همه چیز رخ می دهد. فوتبال ایران حرفه ای می شود و جام تخت جمشید برگزار. فوتبال ایران به قدرت مطلق آسیا بدل می شود و به المپیک و جام جهانی می رسد.  در سال 1357 انقلاب اسلامی در ایران رخ می دهد و حکومت پهلوی منقرض می شود. با تسخیر کاخ مرکزی تاج، این باشگاه هم منحل می شود. اما گروهی از بازیکنان این تیم همچون اصغرحاجیلو، پرویز مظلومی، رضا نعلچگر، حجت خاکسار تهرانی؛ منوچهر مطیعی، هادی نراقی، سعید مراغه چیان و..باشگاهی جدید را بنیان نهادند. رییس این گروه عنایت آتشی بود. با پیشنهادی که مورد موافقت نفراتی چون آتشی، جباری، پورحیدری، جلالی و کردنوری قرار می گیرد این تیم استقلال نامیده می شود و وارث افتخارات تاج می شود. یک وارث صرفا معنوی که نمی توانست از نظر قانونی ادامه دهنده تیم منحل شده تاج باشد. پورحیدری هم سرمربی این تیم می شود و تاریخ گذشته و آینده را به هم پیوند می دهد. در همین ایام هشت سال جنگ تحمیلی در انتظار کشور است و فوتبال در کشور تا مدتها لیگ منظم و سراسری به خود نمی بیند.

*****

در غیاب تیم های عربی

پورحیدری و استقلال در سال 1369 قهرمان تهران می شوند و به عنوان نماینده ایران برای جام باشگاه های آسیا معرفی می شوند. فصل 91-90 جام باشگاه های آسیا تحت الشعاع جنگ خلیج فارس واقع می شود و اکثر تیم های عربی از این مسابقات کنار می کشند. در گروه اول مرحله مقدماتی الرشید عراق بالاتر از الرمسه اردن و الیرموک یمن قرار می گیرد اما در مرحله نهایی شرکت نمی کند. گروه سوم مقدماتی هم قرار بود با حضور تیم های العربی کویت، شارجه امارات، نماینده بحرین و النصر عربستان برگزار شود که هیچ یک از تیم ها در این مسابقات شرکت نمی کنند. استقلال پورحیدری هم با یک برد(1-0) و تساوی(1-1) مقابل السد قطر به مرحله نهایی جام قهرمانان اسیا صعود می کند. از عجایب کار در این بود که السد از ابراهیم قاسمپور و مجید نامجو مطلق در ترکیب خود استفاده می کرد و نامجو مطلق پس از پایان قرارداد خود با السد، به استقلال بازگشت و در مرحله نهایی و قهرمانی این تیم، بازیکن استقلال بود!

هفت تیم در مرحله نهایی

در گروه اول مرحله نهایی لیائونینگ چین با تساوی(1-1) مقابل النصر عمان و برد(1-0) در برابرپلیتاجالیا اندونزی صدرنشین می شود. در گروه دوم هم استقلال ابتدا(2-1) در برابر نماینده کره شمالی(25 آوریل) پیروز می شود و ان گاه(2-0) بانکوک بانک تایلند را شکست می دهد. تساوی(1-1) در برابر محمدان بنگلادش در حالی شاگردان پورحیدری را صدرنشین گروه خود می کند که مربی محمدان، ناصر حجازی بود و برد مقابل استقلال می توانست محمدان و استقلال را به نیمه نهایی بفرستد. حتی گفته می شود که حجازی برای فیکس کردن نتیجه سری به رختکن استقلال هم زد که مذاکرات او و استقلالی ها نتیجه ای در بر نداشت و استقلال با تساوی مقابل نماینده بنگلادش، هم صدرنشین گروه خود شد و هم موجب حذف شاگردان حجازی شد. آن گاه نماینده ایران در نیمه نهایی با دو گل نماینده اندونزی را از پیش رو برمی دارد.

****

آخرین قهرمانی استقلال با تنها یادگاری اولین قهرمانی

استقلال پس از 20 سال دوباره به فینال قهرمانی اسیا می رسد. در تمام این دوران آبی پوشان یک مقام سومی آسیا را هم از آن خود ساخته بودند که این نتیجه یک سال پس از قهرمانی سال 1970 آن ها رقم خورد. پورحیدری در آن افتخار نیز سهیم بود و حالا تنها بازمانده تیم دهه 70 بود. این بار به عنوان سرمربی. فینال در روز 29 جولای 1991 در ورزشگاه ملی بانگاباندو بنگلادش برگزار شد و استقلال به لطف گل های رضا حسن زاده و صمد مرفاوی(2-1) به برتری دست یافت. دومین عنوان و آخرین قهرمانی ابی پوشان در آسیا. البته افتخارات پورحیدری با استقلال ادامه یافت...کمی بعد کاروان قهرمان آسیا به کشور بازگشت در حالی که حجازی هم به پایان کار خود در محمدان رسید و با هواپیمای استقلالی ها به کشور بازگشت. او تنها ایرانی آن جمع بود که سهمی از قهرمانی استقلال نداشت..

پایان جنگ خلیج فارس

با پایان جنگ خلیج فارس، همه چیز روال عادی خود را بازیافت و حتی تیمهای عربی نیز همگی آماده حضور در رقابتهای باشگاهی و ملی آسیا شدند. به این ترتیب کنفدراسیون فوتبال آسیا که دهمین دوره رقابتهای باشگاههای آسیا را خیلی دیرتر از حد معمول برگزار کرده بود، دوره یازدهم را در زمان همیشگی و مطابق تقویم کنفدراسیون برگزار کرد تا دوره یازدهم رقابتها نیز در سال 1991 و در آخرین ماه سال( دسامبر) برگزار شود. به عبارت ساده تر مدافع عنوان قهرمانی تنها از ماه جولای 1991 تا دسامبر آن سال( پنج ماه) مالک جام بود و این یعنی کم ترین زمان مالکیت جام باشگاههای آسیا!

استقلال به عنوان مدافع عنوان قهرمانی به عنوان نماینده ایران به کنفدراسیون فوتبال آسیا معرفی شد و در مرحله حذفی مقدماتی یک تساوی(0-0) و یک برد (5-0) مقابل الطلال یمن کسب کرد.

****

از دست دادن جام قهرمانی بعد از پنج ماه!

شرایط به کلی نسبت به پنج ماه قبل متفاوت شده بود و آبی پوشان پس از اشتباه مرگبار احمدرضا عابدزاده و باخت(1-0) مقابل الهلال عربستان، مقابل 25 آوریل کره شمالی(1-1) کردند و تنها به لطف برد(2-0) الهلال مقابل نماینده کره شمالی، راهی نیمه نهایی شدند. در نیمه نهایی نیز استقلال تا 5 دقیقه مانده به پایان مسابقه با یک گل از الریان قطر عقب بود اما با بازگشتی ناباورانه(2-1) پیروز شد. به این ترتیب آبی پوشان تا فینال قهرمانی اسیا صعود کردند در فینال استقلال با گل امیرهاشمی مقدم از الهلال پیش افتاد. اما احمدرضا عابدزاده باز هم اشتباهی مرگبار همچون بازی نخست مرتکب شد. در بازی نخست یوسف الثنایان توپ را از کنار خز کرنر وارد دروازه عابدزاده کرد و در فینال، الثنایان از همان نقطه توپ را سانتر کرد تا بازی (1-1) مساوی شود. در ضربات پنالتی سه ضربه از 5 ضربه آبی ها هدر رفت تا آنها مقابل الهلال عربستان باخته و نایب قهرمان شوند. بعدها استقلال در سال 1999 عنوان نایب قهرمانی اسیا و در سال 2002 عنوان سومی آسیا را از آن خود ساخت. اما دیگر هرگز قهرمان آسیا نشد.