بازیهای آسیایی 1974 تهران؛ بزرگ ترین مسابقاتی که ایران میزبانی کرد

مهدی زارعی- پايتخت ايران، اولين شهر خاورميانه بود كه ميزبان ورزشكاران آسيايي مي‌شد. در ابتدا به نظر می رسید که شهر تهران در رقابت با کوالالامپور (مالزی) به میزبانی بازی‌های برگزیده شده است هنگامي‌که میزبانی به تهران رسید. مسئولین ورزش آن را به یک پیروزی بزرگ تعبیر کردند، اما برخی معتقد بودند که کوالالامپور هرگز توانایی میزبانی بازی‌ها را نداشت. این شهر تنها به عنوان یک "طعمه" در برابر مسئولین ورزش ایران قرار داده شد تا ایران را نسبت به میزبانی بازی‌ها حریص‌تر سازد. اما در رای گیری نهایی خبری از این شهر نشد و تنها سه شهر از خاور میانه کاندیدای میزبانی مسابقات شدند.

تهران اين ميزباني را در جلسات 11 و 12 ژانويه 1968 در رقابت با دو شهر تل‌آويو و كويت به دست آورد. در راي گيري نخست، تهران 19 رأي، كويت 12 رأي و تل‌آويو 2 رأي آورد. به اين ترتيب رقابت نهايي به دو شهر تهران و كويت رسيد كه در مرحله دوم انتخاب، تهران با 25 رأي در برابر 9 رأي كويت را شكست داد. در اين مسابقات جمهوري خلق چين براي اولين بار و با 269 ورزشكار در بازيها شركت كرد. ايران با 400 ورزشكار، ژاپن با 291 نفر، كره شمالي با 162 ورزشكار، مالزي با 106، رژيم اشغالگر با 78 و سنگاپور با 60 نفر، از جمله كاروان‌هاي پرتعداد اين بازيها بودند. ساير كشورها عبارت بودند از: افغانستان، بحرين، برمه، هنگ‌كنگ، هند، اندونزي، عراق، جمهور خمر، كويت، لائوس، مغولستان، نپال، پاكستان، فيليپين، كره جنوبي، ويتنام جنوبي، سري‌‌لانكا و تايلند.

ورزش ایران قبل از آغاز بازی‌ها

در طول چهار سالی که تا آغاز بازی‌ها باقی مانده بود، امکانات برگزاری بازی‌ها لحظه به لحظه کامل تر از قبل گشت تا همه چیز برای میزبانی بازی‌ها آماده باشد. با نزدیک شدن موعد برگزاری بازی‌ها، مسئولین ورزش ایران از شرایط فدراسیون‌های خود و  امید ورزشکاران برای کسب مدال صحبت مي‌کردند. مسئول جدید فدراسیون ورزشهای آبی معتقد بود

 در اثر بی توجهی فدراسیون قبلی، این رشته در ایران مرده است... تا چندی قبل ورزشکاران شیرجه ایران مکانی برای تمرین نداشتند.

در تیم شنا امید ایران به ورزشکاران دو رگه بود. شیرین ، لیندا و لسلی فیروز آبادیان مادری آلمانی داشتند و برای ایران مسابقه مي‌دادند. "زینت موید" نیز مادری آمریکایی داشت و تنها دو ماه قبل از آغاز بازی‌ها در شرایطی به ایران آمده بود که زبان فارسی نمي‌دانست. دوومیدانی ایران در طول 4 سال چندین بار با تغییر رئیس فدراسیون رو به رو گردید. اما باز هم رکوردها توسط افرادی شکسته مي‌شد که در ایران سکونت نداشتند. جلال کشمیری، فرامرز آصف و ... تنها برای انجام مسابقه به ایران مي‌آمدند. در بین تمامي‌دختران دونده ایران نیز تنها "مریم صدراتی" بخت کسب مدال داشت. ریاست فدراسیون تیراندازی پیش‌بینی کرده بود که

موفقیتی نخواهیم داشت

و رئیس  فدراسیون‌ هاکی معتقد بود

در هاکی فقط شرکت‌کننده خواهیم بود.

 در مقابل رشته‌هایی همچون شمشیر بازی، وزنه‌برداری، کشتی و فوتبال امید فراوانی برای کسب مدال داشتند. کشتی فرنگی با پیشنهاد ایران به برنامه بازی‌های آسیایی افزوده شد تا رئیس فدراسیون کشتی وعده کسب 18  مدال طلا در کشتی آزاد و فرنگی را بدهد. رئیس فدراسیون شمشیر بازی نیز معتقد بود 

تمامي‌ مدال‌های این رشته توسط شمشیر بازان ایران و ژاپن غارت خواهد گردید.

رشته‌هاي برگزار شده در تهران ـ 74

بازيهاي 74 با حضور 3010 ورزشكار از 25 كشور و در 16 رشته شامل 200 مسابقه برگزار شد. افتتاحيه رسمي بازيها توسط پادشاه وقت ايران صورت گرفت و پس از آن كه منصور برزگر سوگند بازيها را قرائت كرد، مشعل بازيها توسط علي باغبانباشي روشن شد.

در مراسم افتتاحيه، بسياري از مسئولان سياسي كشورها حضور داشتند. از پادشاه، نخست‌وزير و هيات دولت ايران گرفته تا افرايم كاتزير، پارك چونگ هي (رئيس كره جنوبي)، بوميبول آدول يادي (شاه تايلند) و ياداوندرا سينگ (رئيس كنفدراسيون بازيها آسيايي).

در اين بازيها ماراتن از برنامه مسابقات حذف شد و مدالهاي وزنه‌برداري به 27 رسيد. تعداد مسابقات و مدالهاي ساير رشته‌ها عبارت بود از:

دووميداني (35)، بدمينتون(7)، بسكتبال (2)، بوكس(11)، دوچرخه‌سواري(6)، شيرجه(4)، شمشيربازي(8)، هاكي روي چمن(1)، فوتبال (1)، ژيمناستيك(14)، تيراندازي با تفنگ (22)، شنا(25)، پينگ‌پنگ(7)، تنيس (7)، واليبال(2)، واترپلو(1)، وزنه‌برداري(27) و كشتي(20).

احساسات ناسیونالیستی و حذف ماراتن

هنگامي‌که برای نخستین بار به پیشنهاد "میشل بیریل" فرانسوی در سال 1275ش /1896م مسابقات دوی ماراتن شکل گرفت، آن چه برای مسئولین کمیته بين‌المللی المپیک اهمیت داشت، جنبه‌های ارادی این مسابقه استقامتی بود و نه ریشه‌های تاریخی آن. "مورخین یونانی معتقد بودند که وقتی یونانی‌ها درنبرد ماراتن به پیروزی رسیدند، سربازی به نام "فیدی پیدس" مسیر 40 کیلومتری دشت ماراتن تا شهر آتن را دوید و پس از رسیدن به دروازه‌های شهر آتن و اعلان پیروزی یونانیان، جان به جان آفرین تسلیم کرد."

این ماجرا از دید عده ای، یک افسانه تاریخی بیش نیست. اما برای مسئولین کمیته بين‌المللی المپیک، محقق ساختن افسانه‌ها اهمیت داشت و این امر سبب گردید که ماراتن در تمامي ‌ادوار المپیک و بازی‌های آسیایی در برنامه بازی قرار گیرد و قهرمانان ماراتن در مسیر 42 کیلومتر و 195 متری با یکدیگر به رقابت بپردازند. اما در بازی‌های آسیایی تهران، ماراتن از برنامه بازی‌ها حذف گردید. این اتفاق درشرایطی رخ داد که تاقبل از این بازی‌ها، مسابقات ماراتن در داخل کشور نیز برگزار گردیده بود و حتی علی باغبانباشی در سال 1335ش / 1956م در ماراتن المپیک ملبورن شرکت کرده بود. کشورها سوال مي‌کردند 

اگر ایرانی‌ها درماراتن شکست خورده اند، به حالا چه ارتباطی دارد که درمسابقه‌های رسمي‌در شرایطی که کمیته ملی المپیک ایران، تابع کمیته بين‌المللی است، دست به چنین کاری مي‌زنند؟

به نظر مي‌رسد که عدم برگزاری مسابقه ماراتن در بازی‌های آسیایی تهران، ریشه در مسائل سیاسی و احساسات ناسیونالیستی داشته باشد که دردهه 50 شمسی به چشم مي‌خورد. برگزاری جشنهای 2500 ساله شاهنشاهی، جشن تاجگذاری و ... همه در جهت شناسایی فرهنگ و تمدن ایران صورت گرفته بود و در شرایطی که بازی‌های آسیایی، محل مناسبی برای شناسایی پیشرفت‌های ایران به سایر کشورها به شمار مي‌آمد، برگزاری مسابقه ماراتن به نوعی مؤید نوشته‌های مورخین یونانی و تأیید کننده شکست تمدنی داشت که محمدرضا شاه برای شناسایی آن به جهانیان تلاش مي‌کرد. یکی از دلایل این ظن، عدم پوشش رسانه‌اي دربار و حذف ماراتن بود. تا جایی که در بین هیچ یک از نشریات ورزشی وقت، انتقادی از حذف ماراتن دیده نشد...