نقد فیلم شب طلایی در جشنواره فجر

يكشنبه 17 بهمن 1400

نویسنده نجیبه نعمتی

فیلم شب طلایی اولین ساخته « یوسف حاتمی‌کیا» در ژانر درام است.
شب طلایی ماجرایی است که در یک شب و در یک خانه اتفاق می‌افتد. شبی که تولد مادر خانواده (با بازی مریم سعادت) و در ایام کرونا است. شبی که برای تولد هفتاد و پنج سالگی مادر؛ چهار فرزند خانواده، نوه‌های او و نتیجه اش در خانه قدیمی دور هم جمع شده و برایش تولد می‌گیرند. در ابتدای فیلم خانواده‌ای سالم و دوست داشتنی روایت می‌شود که فارغ از کدورت‌های معمول هوای همدیگر را دارند. خانه قدیمی و ویلایی تنها لوکیشن فیلم است. خانه‌ای که فرزندان می‌خواهند آن را بازسازی کنند. مادر اعتقادی به این کار ندارد؛ اما فرزندان می‌خواهند اتاقی را برای مادر کنار بگذارند و سایر اتاق‌های خانه را بازسازی کنند.
گره ابتدایی فیلم زمانی است که حامد داماد خانواده (حسن معجونی) از نسرین (یکتا ناصر) می‌خواهد تا شمش‌های طلا را به او بدهد. آنها از ترس سارقین شمش‌های طلا را به عنوان امانت نزد مادر گذاشته‌اند؛ اما شمش‌های طلا نیست. حامد به تک تک اعضای خانواده مشکوک می‌شود. شک او به مخاطب نیز سرایت می‌کند و هر بار یکی از اعضای خانواده به عنوان سارق و دزد احتمالی معرفی می‌شود و این مسئله تا آخر فیلم ادامه می‌یابد.
حامد تا پیدا شدن شمش های طلا اجازه خروج را به کسی نمی‌دهد. این مسئله سبب می‌شود تا عقده‌های قدیمی مثل دمل چرکی از این خانواده به ظاهر خوب بیرون بزند. هر کدام از اعضای خانواده درگیر مشکلات عدیده‌ای است. پسر کوچک خانواده از در گوشه‌ای از کمد مادر ترامادول پنهان کرده است، دیگری تعویذ و دعا در جای جای خانه پنهان کرده و...
نسرین با همسرش حامد مشکلات عاطفی دارد. مادر خانواده که در مقابل هر چیزی که به او سپرده می‌شود رسید امضا می‌کند حال او هم درگیر است. هر چه بیشتر از زمان فیلم می‌گذرد مشکلات خانواده بیشتر عیان می‌شود و از برادر و خواهر گذشته و به نوه‌های آنها نیز ترکشش فرو مى رود
در این میان زوج افغانی (رئوف و همسر باردارش) در مظان اتهام قرار می‌گیرند. آن دو در زمانی که اعضای خانواده از ترس کرونا حاضر نشده بودند به مادر بیمارشان سر بزنند پرستاری از او را برعهده گرفته اند حال آن دو نیز به جمع متهمان اضافه می‌شوند و .....

مادر خانواده تنها فردی است که می‌خواهد اعضای خانواده با هم باشند و فارغ از مسائل از کدورت و دشمنی برحذر باشند. او کم شنوایی دارد و با سمعکی که علاقه‌ای به آن ندارد می‌شنود. او به حریم خانه اش احترام می‌گذارد و به شدت از این که همسایگان به دعوایشان پی ببرند می‌هراسد واز اعضای خانواده می‌خواهد تا مشکل را زیر سقف خانه حل کنند.

چهار فرزند او نیز به عنوان نسل اول با وجود اختلافات سعی می‌کنند راه حل پیدا کنند و به قول معروف گوشت همدیگر را می‌خوردند؛ اما حرمت همدیگر را نگه می‌دارند هر چقدر به نسل دوم خانواده یعنی نوه‌ها می‌رسیم حرمت‌ها کمتر شده و رنگ می‌بازد و خودخواهی و غرورشان بیشتر می‌شود.
نوه‌ها تنها به خود فکر می‌کنند. احترامی برای سایرین قائل نیستند و حتی به عواقب کارشان فکر نمی‌کنند. همه چیز را برای خود می‌خواهند.
شکاف نسلی در «نتیجه» این خانواده یعنی «ساناز» بدتر و شدیدتر می‌شود.

فیلم شب طلایی مشکل اساسی خانواده‌های ایرانی یعنی عدم تفاهم و درک متقابل خانواده‌ها را به تصویر می‌کشد که با نماد و شخصیت پردازی می‌خواهد آن را به کل جامعه تعمیم دهد. نسل هایی که هر کدام در این سال ها در کنار هم اما دور از هم مانده اند.

مشکل این فیلم در این است که تعداد اعضای خانواده بیش از اندازه است. در ابتدای فیلم به عنوان مخاطب سعی می‌کنی نام‌ها و ارتباط میان اعضای خانواده را درک کنی؛ اما در طول فیلم و اضافه شدن درگیرهای اعضای آن با هم به حدی زیاد می‌شود که حسابش از دست مخاطب در می‌رود و دیگر پیگیر آنها نیست.

فیلم تنها در یک لوکیشن که یک خانه ویلایی است اتفاق می‌افتد؛ اما استفاده از اتاق‌ها و محیط‌های خانه مثل پشت بام، زیر زمین و حیاط مخاطب را خسته نمی‌کند. فیلمبرداری آن هم در این محیط کوچک نشان دهنده قابلیت خوب آقای محمد رسولی به عنوان مدیر فیلمبرداری است.

• بازی مریم سعادت در نقش مادر نقطه قوت فیلم و فیلمنامه نقطه ضعف آن محسوب می‌شود.
• درگیری همیشگی خانواده‌ها با هم و مسائل مالی و عشقی و... فیلمنامه متوسطی را به نمایش می‌گذارد.
• فیلمنامه به خاطر هجوم زیاد شخصیت ها و روابط پیچیده آنها مناسب فیلم نبود بلکه آن را مناسب یک سریال در آورده بود.
• یوسف حاتمی‌کیا به عنوان کارگردان اولی در این فیلم نشان داد که می‌تواند فیلم های بهتری را در رزومه خود داشته باشد.