نقد روانشناختی فیلم سینمایی شهربانو

شنبه 10 اردیبهشت 1400

نقد روانشناختی فیلم سینمایی شهربانو و جایگاه زنان دارای سابقه کیفری در جامعه
نویسنده : مرجان دلپسند

یک خانواده می تواند متشکل از والدین و فرزندان باشد. در این نوع از خانواده ها پدر و مادر نقش مکمل و کلیدی در تربیت فرزندان خود دارند. اما فرزندان بیشترین زمان را با مادران خود در خانواده می گذرانند و بیشترین میزان مهر و محبت و دلبستگی را از مادران خود دریافت می کنند. اما در این بین نمی توان از نقش پدران در تربیت فرزندان و رشد و موفقیت آینده آنان غافل بود. یک پدر موفق در کسب شغل و درآمد و موقعیت های اجتماعی مناسب نیز میتواند چنین راهی را برای فرزندان خود متصور نماید. اما گاها به دلایل متفاوتی ازجمله فقر، بیکاری و عدم امنیت اجتماعی مناسب پدران به انجام مشاغلی کاذب و خلاف مانند قاچاق مواد مخدر و. .. دست می زنند.

راهی که یک شبه می تواند آنها را به درآمد بالایی برساند. اما گاها نقشه های آنان برای این مقصود با موانعی مواجه می شوند. در این مواقع تنها حامی و سرپناه فرزندان می تواند مادر خانواده باشد. موضوعی که در فیلم سینمایی شهربانو به کارگردانی "مریم بهر العلومی و نویسندگی "پژمان تیمورتاش" در ژانر اجتماعی محصول سال 1398 به آن پرداخته شده است.

شخصیت اول این فیلم زن جوانی به نام شهربانو با بازی "فرشته صدر عرفایی" است که باچهره ای خسته و غمگین در یک مینی بوس در حال حرکت از زندان قرچک نشسته است. با فلاش بکی به عقب می بینیم که او در حال صحبت با مددکار زندان است که خبر پذیرفته شدن مرخصی از زندان برای عروسی پسرش را به او می دهد. زنی که بعد از یازده سال حبس قرار است با فرزندانش دیدار کند. شور و شوق او برای دیدن دوباره فرزندانش در چهره خسته و غمگینش می توان دید. اما در اولین برخوردش با دختر بزرگش با بازی "گلاره عباسی" به عنوان خاله و عضوی از خانواده مادرش به نوه اش معرفی می شود.

اما زمانی که از دختر کوچکترش سراغ می گیرد، نیز متوجه می شود که او حاضر نیست دیگر با او ملاقاتی داشته باشد. حتی زمانی که از پسرش سراغی می گیرد نیز متوجه می شود که قرار است به عنوان یکی از اعضای فامیل در عروسی او حضور داشته باشد. بعد از اینکه «شهربانو» جرم همسرش را در قاچاق مواد مخدر به عهده گرفته و به زندان رفته است، فرزندانش نیز او را فراموش کرده اند. زنی که بعد از رفتنش به زندان دیگر برای آنها وجود ندارد. حتی دختر کوچکش نیز به پسر جوانی که در محل کارش با آشنا شده است، سنگ قبری در گورستان را نشان داده است. با عبارتی دیگر مصداق این مثل "از دل برود، هر آنکه از دیده رود"درمورد این شخصیت مصداق دارد.

زمانی که «شهربانو »متوجه فراری بودن دختر کوچکش رعنا به خاطر دزدی از رئیس اش می شود یا شنیدن خبرطلاق دختر بزرگش، باز هم ذره ای از عشق و دلبستگی اش به آنها کاسته نمی شود. حتی برای کمک به آنها برای رفع مشکلاتشان دست به انجام هر کاری می زند. «رعنا» دختر کوچک او که در زمان دستگیری و رفتن وی به زندان تنها 9 سال داشت، حالا تبدیل به دختر نوجوانی شده است. دختری که بعد از درخواست مادرش برای اینکه برای ملاقات او به زندان نیاید، کلا دست از دیدن او و دوست داشتنش کشیده است. دختری که بعد از دوری از مادر برای نجات پدر از بیماریش حاضر به دزدی مبلغ بالایی از درآمد کارخانه محل کارش به عنوان یک حسابدار شده است. شخصیتی که در این فیلم فقط از او صحبت می شود و دیده نمی شود. ولی اکثر سکانس های فیلم از او صحبت می شود و همه خانواده برای نجات او از مشکل پیش آمده تلاش می کنند.

سکانس های دیگری از این فیلم به زنانی می پردازد که به نحوی درگیر اعتیاد و معضلات مربوط به آن شده اند. شخصیت «فیروزه» با بازی "بهنازجعفری" هم در این فیلم یکی از زنانی است که قربانی شغل کاذب همسر خود (قاچاق مواد مخدر) شده است. اما به واسطه شهادت او در دادگاه توانسته است به زندگی خود ادامه بدهد. این شخصیت که از دوستان قدیمی و از هم بندی‌های «شهربانو» برای یک مدت کوتاه در زندان بوده است، بعد از آزادی اش از زندان خانه خود را به محل امنی برای زندگی زنان معتادی که مبرا از مواد مخدرنموده است. برخی از زنانی که حالا سرپناهی و خانواده ای به عنوان پشتیبان ندارند. زنانی که جامعه دیگر نگاه مثبتی به آنها ندارد.

در سکانس هایی از این فیلم می توان دید که زنان بیشتر نقش قربانی و دارای شخصیتی منفعل در پذیرش شرایط فعلی و تغییر آن به عنوان یک فرد درمانده را دارند. از شخصیت «فیروزه» هم بندی شهربانو در زندان گرفته تا زن جوانی که در خانه فیروزه برای رفع دلتنگی و نا امیدی اش از زندگی ترانه ای را زمزمه می کند که نشان از غم درونش از اوضاع فعلی زندگیش دارد. درنهایت باید گفت که آزادی نهایت آرزوی یک زندانی بی گناه دربند میتواند باشد. اما نه برای شهربانو که دیگر جایگاهی میان خانواده و فرزندانش ندارد و برای آنها یک مرده به حساب می آید. این فیلم سینمایی را درشبکه نمایش خانگی می توانید تماشا نمایید.