نگاهى به فيلمنامه گتسبی بزرگ

دوشنبه 27 دى ماه 1400
نويسنده: چكاوك شيرازى

گاهی باید پرسید بعضی از کارگردانان و فیلم نامه نویسان در چه مکتبی درس خوانده اند که حاصل کارشان همیشه مخاطب را مبهوت می کند؟ فیلم نزدیک به سه ساعت زمان دارد، اما نه تنها خسته کننده نیست بلکه حتی دلت نمی خواهد که فیلم تمام شود.

ما با «نیک »که یکی از شخصیت های اصلی و راوی داستان است ، زمانی آشنا می شویم که نزد یک روانشناس از آلام روحی اش و داستانی از فردی موثر در زندگی اش به نام «جی گتسبی »می گوید. «نیک »تعریف می کند که در پی زرق و برق دنیای مدرن و شهرهای بزرگ برای کار و زندگی به نیویورک می رود. او به طور اتفاقی در همسایگی «گتسبی »منزلی می گیرد و این سرآغازی می شود برای اتفاقات بعد از آن.

این اتفاقات چنان شبکه ی در هم تنیده و مینیاتوری از اشخاص و اتفاقات را ترتیب می دهد که هر لحظه مخاطب را به وجد می آورد. در همان ابتدای داستان «نیک» به طرزی کاملا بی اهمیت از علاقه اش برای داستان نویسی می گوید. اشاره ای و دیگر هیچ. اما در انتهای فیلم می بینیم که چطور همه ی این اتفاقات از «نیک »یک نویسنده می سازد و او را به آرزویش می رساند و چطور اتفاقات فیلم باعث به وجود آمدن فاصله ی بین علاقه ی کاذبی که در ابتدا برایش نسبت به سهام و بورس به وجود آمده بود ، می شود و چطور او را به سمت علاقه ی اصلی اش که همان نویسندگی بود ،هدایت می کند.

در ادامه شاهدیم که «گتسبی »سعی می کند با« نیک »ارتباط برقرار کند. از رفتارش این طور استنباط می شود که «گتسبی »پیرمردی عنق و مردم گریز است اما او جوانی جذاب و ثروتمند است که با هدفی مشخص سعی می کند خودش را به «نیک »نزدیک کند‌. این هدف مشخص زنی است که «گتسبی »سال ها عاشقش بوده و حالا می خواهد با «نیک »که از اقوام «دیزی »است ارتباط برقرار کند.

ما از همان ابتدا همراه قهرمان اصلی (گتسبی) به درون شبکه ای از شخصیت ها پرتاب می شویم‌. شبکه ی شخصیت از قهرمان و حریف هایش تشکیل می شود که هر کدام از این حریف ها به نوعی با هم در تقابل هستند. در اینجا «گتسبی »که شخصیت اول داستان است در تقابل با بسیاری است ؛ ديزى، جامعه و شوهر زنی که در تصادف کشته می شود. در کنش ها و واکنش های در رابطه با این افراد است که شخصیت «گتسبی »خودش را نشان می دهدو کارهایی انجام می دهد که او را به هدفش نزدیک می کند. او وارد جنگ می شود. ابتدا به صورتی مخفیانه و سپس علنی و حضوری رقیب بعدی جامعه است که تا زمانی که از مهمانی های پرشکوه «گتسبی »سود می بردند، اسمش سر زبان ها بود و او را دوست داشتند.

اما بعد از مرگ او حتی برای تسلیت هم نیامدند. اما برگزاری این مهمانی ها هم دور از هدف «گتسبی »نبود. او که عمدا در نزدیکی خانه ی «دیزی »خانه گرفته بود این مهمانی ها را ترتیب می داد که شاید روزی «دیزی» به یکی از آن ها بیاید. رقیب آخر به خوبی طراحی شده بود. همسر او که در سانحه ی تصادف کشته می شود معشوقه ی شوهر «دیزی» است. او در تقابل با دیزی هم قرار می گیرد. زیرا در لحظه ی آخر او در پی مرافعه ای با شوهرش از او می گریزد و به طرف اتومبیل عاشقش می دود اما غافل از این که راننده ی اتومبیل «دیزی »است. در اینجا نشان داده شده است که افراد چگونه از فقر و موقعیت های خطرناک گریزانند. این زن از زندگی نکبت بار با همسرش فرار می کند. دیزی هم وقتی حقیقت را راجع به «گتسبی »می فهمد ترجیح می دهد که موقعیت امن خود را در منزل شوهرش به خطر نیندازد و به «گتسبی »پشت می کند.
تصادف دیزی با معشوقه ی شوهرش، باعث می شود که همسر او به تهدیدی برای «گتسبی »تبدیل شود و در نهایت او را به قتل برساند. زیرا او خیال می کند که گتسبی همسرش را کشته است.
این شبکه ی در هم تنیده که نشان از هوش و دقت فراوانی در طراحی آن می دهد، در صحنه های درجه یکی به تصویر کشیده شده اند که هوش و دانایی کارگردان را به نمایش گذاشته اند.

این تنها بخشی از هنرنمایی کاپولا است. او در زمینه ی خلق شخصیت های ماندگار استاد است زیرا کاراکترهایی را که طراحی می کند با همه ی جزییات کاراکتر واقعی می سازد. او هفت گام اصلی فیلم نامه را به درستی برمی دارد.

«گتسبی»
دچار ضعف، نیاز و آرزو است. او مدام از گذشته اش فرار می کند. حتی پدر و مادر خودش را هم به دلیل فقرشان به رسمیت نمی شناسد. نیازش شناخت خودش است و آرزویش به دست آوردن دیزی. اما در راه رسیدن به دیزی می فهمد که ثروت باعث تولید شخصیت اجتماعی نمی شود و اصالت در رفتارهای انسان تعریف می شود. او در گام چهارم نقشه ی راه را هم می چیند که همان تلاش او برای آشنایی با نیک و در ادامه رسیدن به دیزی است. گام پنجم نبرد است.

گام ششم مکاشفه ی نفس است که "گتسبی "و همینطور نیک متوجه ی مشکلات اخلاقی طبقه ی مرفه می شوند ( وارونگی مضاعف) و این کشف نفس به قیمت گزافی دارد. "گتسبی "جانش را بر سر آن می گذارد. اما او که از ابتدا امیدوار بوده تا آخرین لحظه امیدش را از دست نمی دهد اما این تنها چیز خوبی است که "نیک "به او داده. او در آخرین لحظه با "گتسبی "تماس می گیرد و "گتسبی "به خیال این که "دیزی "با او تماس گرفته از استخر بیرون می آید و در همان لحظه با شلیک گلوله از طرف مردی که همسرش کشته شده به قتل می رسد.

گام هفتم برای "نیک "اتفاق می افتد و زندگی او است که به تعادل جدید می رسد و نیک بالاخره خود واقعی اش را پیدا می کند.