نگاهى به فيلم قهرمان

سه شنبه 12 بهمن 1400
نویسنده: چکاوک شیرازی

فیلم های کلاسیک "فرهادی" همیشه ماندگار می شوند یکی‌از دلایل بزرگش این است که هیچ کدام از صحنه های فیلم را نمی شود حذف کرد. از همان ابتدا که "رحیم" پله های طولانی‌ای را بالا می رود که به نظر بسیاری موردی بیهوده آمده، می توان شروع کرد؛ که اتفاقا در پاسخ به این سخن باید گفت که این‌ صحنه خلاصه ی داستان به صورت نمادین است. رحیم پله های پیچ در پیچ و بلندی را بالا می رود و نرسیده به بالا مجبور به برگشت می شود این حرکت نماد پیچ در پیچ بودن روابطی خواهد بود که "رحیم "در طول فیلم آن را تجربه می کند و درست در لحظه هایی که فکر می کند همه چیز مطابق میلش پیش می رود مجبور به عقب گرد می شود. ضمن این که تیتراژ فیلم روی همین صحنه ی به ظاهر ساده می رود و پخش تیتراژ باعث هدر رفتن وقت مخاطب نمی شود.
صحنه ی بعدی که می توان به آن اشاره کرد حرف های عاشقانه ی "رحیم" و نامزدش است که نشان می دهد عشق زن به او چگونه باعث شده است که زن همه چیز را در مورد "رحیم" بپذیرد و اجرا کند.
"رحیم" که به دلیل مالی به زندان افتاده است با پیدا شدن کیفی که محتوی سکه های طلا بود، به محض گرفتن مرخصی از زندان سراغ فروش سکه ها می رود اما به دلایلی از فروش آن منصرف می شود. عوامل زندان و مسئولین خیریه با رسانه ای کردن این خبر سعی می کنند که به رحیم کمک کنند تا آزاد شود اما طلبکار او با سنگ اندازی هایش مانع می شود.‌ قهرمان قصه به خوبی پرداخت شده است ما با هر حرکتی که از او می بینیم‌ پی میبریم که تا چه حد فرد محجوب و انسان دل پاکی است. یکی از این رفتارها زمانی بود که هم بندی هایش او را برای تماشای فیلمش صدا می زنند و "رحیم" که شوق دیدن خودش را از تلویزیون دارد به بند می رود اما فراموش نمی کند که گرمکنش را روی زیرپیراهنی اش بپوشد.

همین حرکت ساده باعث می شود که ما بیشتر به او اعتماد کنیم. اما کارگردان باهوش زمانی هنر خود را به خوبی نشان می دهد که برای قهرمانش رقیبی درخور بسازد. رقیب زمانی معنی واقعی می دهد که اتفاقا حرف هایش درست است و حق دارد که بر قهرمان بتازد، یعنی مخاطب برای او هم دل می سوزاند‌ اما مشکل رقیب همیشه این است که راه خوب را برای رسیدن به هدفش انتخاب نمی کند و هر کنش او در تضاد به هدف قهرمان اصلی قرار می گیرد و او را از رسیدن به خواسته اش باز می دارد و این رفتار یا واکنش قهرمان است که خصوصیات اخلاقی او را به ما نشان می دهد.

حقه هوشمندانه ای که کارگردان در راستای برجسته کردن رقیب به ما می زند این است که وقتی طلبکار رحیم که همان رقیبش محسوب می شود از دغل کاری و دروغ گفتن های "رحیم" گله می کند، در چند سکانس بعد ما شاهد عینی شدن ادعایش هستیم و می بینیم که او چگونه با صحنه سازی سعی در فریب دادن کارمندان مکانی دارد که قرار است در آن جا استخدام شود. هر چند که باز هم می دانیم "رحیم" صرفا برای نجات خودش از مهلکه این طور رفتار کرده است. قوه محرکه ی داستان قدم های رو به جلوی "رحیم" است که با هر قدمی که بر می دارد دو قدم به عقب بازگشت می کند و نه تنها در موقعیت قبلی بلکه در وضعیتی بدتر قرار می گیرد و مخاطب مدام در تب و تاب است که بعد چه پیش می آید.

فیلم در عین حال پیچیدگی روابط انسانی را نشان می دهد که آدم ها یا اجتماع چگونه می توانند به فاصله ی چند روز رنگ عوض کنند و افرادی که "رحیم" را بالا بردند چگونه می توانند به راحتی او را زمین بزنند.

اما اتفاقی که باعث نجات "رحیم" از قضاوت های ناعادلانه ی مای مخاطب می شود این است که او همان طور که حاضر نشد حق دیگران را بخورد، حاضر نشد که حق پسر الکنش را هم پایمال کند. درست به همین دلیل اخلاقی بود که "رحیم" مدام پسرفت می کرد زیرا جامعه نمی توانست درستی رفتارش را درک کند. وقتی کارمند زندان برای ضبط کردن فیلمی که باعث نجات "رحیم" می شد به خانه ی ملیح آمد و سعی کرد با استفاده از لکنت زبان "سیاوش" پسر رحیم از مردم ترحم و دلسوزی بخرد، "رحیم‌" با این تمام مدت ضبط ویدیو با او همکاری کرد اما بلافاصله پشیمان شد و با این که این رفتار برای او گران تمام می شد توانست با زور هم که شده کارمند را مجبور به پاک کردن فیلم کند‌.

درست مانند همان رفتاری که سر فروش سکه ها از خودش نشان داد. او که ابتدا وسوسه شده بود تا سکه ها را بفروشد، فرهادی به چه زیبای تا نیم ساعت اول فیلم این موضوع را از مخاطب پنهان نگه داشته بود،به موقع از فروش آن ها منصرف شد. گرچه این کار او از رحیم قهرمان نساخت اما دفاع از پسرش و از خود گذشتگی او به خاطر پسرش او را تبدیل به قهرمان زندگی خودش کرد.

بازی بی نظیر "امیر جدیدی" در نقش "رحيم" بسیار ستودنی و قابل تقدیر است.

اویی که در نقش یک سرباز آذری به گونه ای ظاهر شده بود که خیال می کردی واقعا آذری زبان است، این بار در نقش یک شهروند شیرازی چنان خوش درخشید که باورمان شد زاده ی شهر شیراز است.