حام جهانی و تغییر قوانین فوتبال در گذر زمان

مهدی زارعی- چهار سال قبل و در بازی فرانسه و استرالیا بود که فیفا از یک ابتکار خود در داوری فوتبال رونمایی کرد؛ استفاده از تکنولوژی کمک داور ویدئویی(AR V) که موجب شد آندرس کونیا داور اروگوئه ای به سود فرانسه اعلام پنالتی کند و آنتوآن گریزمان در دقیقه 58 اولین گل فرانسه را در برد(2-1) این تیم به ثمر برساند. گلی که برای اولین بار با کمک VAR حاصل شده بود.

استفاده از این تکنولوژی، آخرین حربه فیفا برای بهتر شدن شرایط داوری در مسابقات معتبر بوده است. وقتی فوتبال در دهه 70 قرن نوزدهم، به شکلی جدی در بریتانیا آغاز شد، قوانین فوتبال کاملا با امروز متفاوت بود. تا جایی که حتی مسابقه دو داور داشت که هر کدام مسوول قضاوت در یک نیمه زمین بودند!

دروازه ها تور نداشتند، محدوده استفاده ازدست برای دروازه بانها مشخص نبود و آفسایدگیری هم با امروز کاملا تفاوت داشت و قرار گرفتن مهاجم در برابر دروازه بان و یک مدافع حریف هم منجر به اعلام آفساید می شد. حتی دروازه بانی هم پستی تخصصی نبود و هر بازیکنی در جریان بازی می توانست درون دروازه بایستد.

این قوانین آرام آرام طی نیم قرن دستخوش تغییر شدند و سرانجام وقتی اولین دوره جام جهانی شروع شد، خیلی از قانونها به روز شده بود. البته به مدت دو دهه، داوران فوتبال در میدان مسابقه با کت و شورت ورزشی و جورابهای بلند حضور پیدا می کردند که در حقیقت، لباس ورزش گلف بود.

تیمهای فوتبال لباسهایی بدون شماره داشتند و حتی رسانه ها هم وقتی می خواستند اسم دو تا بازیکن همنام یک تیم را بیاورند، مجبور بودند از بین این دو بازیکن، از آن که مشهورتر است، بدون هیچ پسوند و پیشوندی یاد کنند و آن که گمنام تر است را با نوشتن یک شماره جلوی نامش. مثلا در مورد بازیکن ایتالیای دهه 30 بنویسند: فراری2. اولین بار در جام جهانی 1950 بود که تیمها موظف شدند از پیراهن های شماره دار استفاده کنند.

البته هنوز هم قوانین در نقاط مختلف دنیا متفاوت بود و مثلا در جام جهانی 1950 هندی ها از شرکت در جام خودداری کردند؛ به این بهانه که فیفا اجازه نمی دهد بازیکناشان پابرهنه بازی کنند.

در جام جهانی 1970 برای اولین بار از کارتهای زرد و قرمز برای کمک به داوران و البته تماشاگران استفاده شد و از همان مسابقات بود که تیمها اجازه پیدا کردند در جریان هر مسابقه دو تعویض انجام دهند. البته هنوز قوانین تفاوت زیادی با امروز داشت. مثلا در همان مسابقات مقرر شده بود که اگه تیمها در مراحل حذفی مساوی کنند، برای تعیین تیم برنده از قانون پرتاب سکه استفاده شود. قبل از آن هم در صورت تساوی، قانون مسابقه تکراری مورد استفاده قرار می گرفت. سرانجام در مسابقات 1982 بود که برای اولین بار قانون ضربات پنالتی در مسابقه آلمان و فرانسه در نیمه نهایی استفاده شد.

فوتبال کم کم مثل رقابتهای امروزی شده بود و همین مساله، سرعت بازیها را بالا برده و از طرفی، میزان برخوردها را در اون افزایش داده بود. فیفا در رقابتهای 1994 دستور داد که اسامی بازیکنان در پشت پیراهنشان نوشته شود تا کار را برای داور و هواداران آسان تر کند. فدراسیون جهانی همان سال با تغییر قوانین آفساید، اعلام کرد دیگر آفساید بازیکنانی که در محدوده آفساید هستند، اما در جریان بازی نیستند، گرفته نمی شود. چهار سال بعد هم نوبت رسید به اخراج بازیکنانی که تکل از پشت می زنند.

با این حال جنجالها روز به روز بیشتر شدند. آخرین تغییرات تا قبل از ورود VAR، استفاده از تکنولوژی خط دروازه در مسابقات 2014 بود و مجهز شدن داورا به وسایلی کمکی مثل هدفون و حتی اسپری محو شونده.

هر قانونی که قرار بود در جام جهانی وارد شود، اول در جام جهانی جوانان تست و بعد به مسابقات بزرگسالان وارد می شد. البته بعضی قوانین جدید این قدر بد بودند که فیفا به کل آنها را کنار گذاشت. مثل تغییر دادن مدل ضربات پنالتی و قانون جدیدی که تیمها می بایست هر کدام دو پنالتی پشت سر هم می زدند و بعد نوبت رقیب آنها می شد تا از همین روش استفاده کنند.

به هرشکل طی چهار سالی که کمک داور ویدئویی در همه جای دنیا مورد استفاده قرار گرفته است، یک سری اشتباهات داوری کم شدند و یک سری مشکلات بزرگ ایجاد شده است. مهمترین آنها توقف های طولانی در جریان بازی هست تا داور، صحنه مورد بحث را از اول ببیند و بعد از بارها جلو و عقب شدن ویدئو، نتیجه ای بگیرد که ممکن است آن هم درست نباشد.

بدتر از آن، استفاده از VAR در زمانهای محدودی از بازی است؛ مثلا بلافاصله بعد از زدن یک گل. بعد از هر گل خط کشهای کامپیوتری به کار گرفته می شوند و گاهی آفساید بازیکنی به خاطر دو سانتی متر جلوتر بودن از مدافع حریف، اعلام می شود و گل او مردود. به این ترتیب VAR در بسیاری از موارد، فقط یه وسیله مناسب برای دفاع از تیمهای دفاعی با سیستم های دفاع اتوبوسی شده است.

گاهی وقتها هم گلی زده می شود و با مرور اتفاقات چند ثانیه قبل از گل، معلوم می گردد که باید خطایی اعلام می شده و به این ترتیب گل مردود می شود. اما اگر تیمی به اشتباه صاحب کرنر یا ضربه کاشته ای شود، آن گاه چند دقیقه بازی جریان داشته باشد و سرانجام توپ وارد دروازه شود، دیگر کسی به یاد اشتباه اول نیست و اصلا کسی آن صحنه را چک نمی کند.

اینها همه اشکالاتی هستند که ریشه در یه مساله دارند؛ به هر حال داوران هم انسان هستن، حتی اگر از دستگاههایی برای چک کردن ویدئوها استفاده کنند.

قطعا نیاز هست که تغییراتی در قوانین VAR داده شود تا فوتبال، جذابیت خودش را از دست ندهد؛ مثل تغییر در قوانین آفساید، البته به نفع تیمهای حمله کننده و نه اتوبوسی