جام جهانی و درخشش دورگه های مستعمرات در تیمهای اروپایی

مهدی زارعی- در دهه 50 ناسیونالیسم تاثیر فراوانی روی عملکرد تیمها در جام جهانی داشت. نمونه بارز آن را می توان در تیم ملی فرانسه دید. از زمانی که پل نیکلاس بازیکن سابق تیم ملی فرانسه همه کاره این تیم شد، مایل بود که تیم ملی را یکپارچه از بازیکنان فرانسوی تشکیل دهد. او پس از ریاست اتحادیه، ورود بازیکنان خارجی را ممنوع ساخت  ولی این تصمیم تغییر پذیر بود. چنانکه در تیم ملی فرانسه که صاحب عنوان سوم جهان در جام جهانی 1958 شد، ریموند کوپا بهترین بازیکن آن جام( که اصلیتی فرانسوی داشت و حتی نام اصلی اش کوپاچفسکی بود)، ژوست فونتن( بهترین گلزن جام با 13 گل زده در 6 بازی و اصلتی مراکشی)، روژه پیانتونی و کلود آبس( بااصالتی آفریقایی) و ویشینسکی( اصالت لهستانی) بازی می کردند. فرانسوی ها اولین کشوری بودند که این چنین به استعدادهای مستعمرات خود متکی بودند و از آن نتیجه هم گرفتند.

ستارگان سیاه در تیم ملی پرتغال و هلند

در دهه 60 میلادی نوبت به پرتغالی ها بود که همچون فرانسوی ها از ستاره های مستعمرات خود استفاده کرده و در فوتبال باشگاهی و ملی به اوج اقتدار برسند. اوزه بیو ستاره پرتغال و بهترین بازیکن جام جهانی 1966 نمونه ای از این نفرات بود که توسط بلا گوتمان( مربی مجارستانی بنفیکا) کشف شد و با این تیم قهرمان باشگاههای اروپا شد. اوزه بیو را پلنگ موزامبیک می نامیدند و این اشاره ای بود که زادگاه وی که یکی از مستعمرات پرتغال بود. دیگر ستاره این تیم ماریو کولونا بود که به او لقب اتللو داده بودند. کولونا اصلیتی آنگولایی داشت که مستعمره ای دیگر از مستعمرات پرتغال بود. کولونا زودتر از اوزه بیو درخشش در بنفیکا و تیم ملی را آغاز کرد و محبوب مردم شد. اما از آنجا که بخشی از درآمد خود را به آزادیخواهان سرزمین مادری می داد پس از دوران بازی خود به سرعت فراموش شد.

اما این الگو در کشورهای دیگر نیز ادامه یافت که اوج آن را می توان در تیم ملی هلند دید. تیمی که در دهه های اخیر مردانی چون رود گولیت، کلارنس سیدورف، ادگار داویدز و...را در ترکیب خود دیده که همگی اصلیتی سورینامی دارند اما با تیم ملی هلند به نامهای ماندگار فوتبال بدل شدند.

تغییر قوانین فوتبال سوئد به سود تیم ملی

اما در جام جهانی 1958 سوئدی ها در خانه خود به مقام نایب قهرمانی رسیدند. کسب بهترین عنوان تاریخ فوتبال سوئد در جام های جهانی هم مدیون روحیه ناسیونالیستی حاکم بر این فوتبال بود.

فوتبال سوئد طی دهه های 20 و 30 تحت حمایت دولت قرار گرفت و مواردی مثل ساختن استادیوم های فوتبال، در زمره برنامه های مبارزه با بیکاری قرار گرفت. دولت سوئد از 1934 بخش قابل توجهی از پول کسب شده با برگزاری قرعه کشی بخت آزمایی را به توسعه امکانات ورزشی فوتبال اختصاص داد و تسهیلات پرشماری را در نقاط مختلف سوئد برپا ساخت. تیم ملی سوئد در دوران جنگ جهانی بدل به یکی از بزرگان شد و اتحادیه فوتبال سوئد در 1948، هیات ویژه فوتبال جوانان را برپا ساخت که وظیفه جذب جوانان مستعد و برنامه ریزی های مربوط به این گروه سنی را به عهده گرفت. در این روند، یکی از شاخص های فوتبال سوئد، قوام گرفتن تیم های مختلفی در شهرهای صنعتی کوچک بود. سوئدی ها  در المپیک 1948 قهرمان شدند و دو سال بعد در جام جهانی نیز سوم. اما از آنجا که فوتبال این کشور آماتور بود، بسیاری از ستارگان این تیم برای بازی در لیگ حرفه ای ایتالیا راهی تیمهایی چون میلان، فیورنتینا، یوونتوس و.. شدند. مطابق قوانین بازیکنان حرفه ای حق بازی در تیم ملی را نداشتند. چنین شد که تیم ملی در غیاب ستارگانی چون گونار گرن، گونار نوردال و نیلس لیدهلم آنچنان افت کرد که حتی به مرحله نهایی جام جهانی 1954 نیز نرسید. جام جهانی 1958 نزدیک می شد و میزبان جام جهانی فاقد تیمی قدرتمند بود. چنین شد که اندکی قبل از مسابقات قوانین حاکم بر ورزش کشور تغییر کرد و حرفه ای ها به تیم ملی بازگشتند. همه آنها مطابق قوانین روز، می توانستند برای ایتالیا هم بازی کنند اما جمله ستارگان سوئدی با روحیات وطن پرستانه خود، ترجیح دادند در این مدت ملیت سوئدی خود را حفظ کنند و برخی از آنها حتی حاضر شدند برای بازگشت به سوئد، به باشگاههای ایتالیایی جریمه بدهند. چنین بود که تیم ملی سوئد در طول مسابقات روز به روز بهتر و بهتر شد و تا فینال نیز رسید. شاید اگر این فوتبال ده سال از فوتبال حرفه ای جهان عقب نمانده بود حتی می توانست مقتدرانه قهرمان جهان شود.